Μέσα στην ελαφρότητα και την ασυναρτησία που χαρακτηρίζει την πολιτική μας σκέψη και ζωή εδώ και πολλές δεκαετίες, τίποτα δεν είναι παράξενο από τα όσα συνέβησαν κι από τα όσα έχουμε πάθει. Ούτε η διχοτόμηση ούτε η οικονομική καταστροφή αλλά ούτε και το γεγονός ότι κάποιοι θεωρούν την ασυνάρτητη κι ανερμάτιστη πολιτική επιδέξια διπλωματία.
Δεν είναι λοιπόν περίεργο ούτε και το γεγονός ότι σε όλη αυτή την παρελθοντολογία σε σχέση με το Σχέδιο Ανάν κι ανάμεσα σε ανοίκειους χαρακτηρισμούς περί «ναινέκων» κι «ανανιστών» εκείνοι που θυμούνται με υπερηφάνεια την «ελληνοπρεπή και εθνικά αξιοπρεπή στάση του Τάσσου Παπαδόπουλου» εκείνες τις …ένδοξες ημέρες του 2004, ξεχνούν ότι το Σχέδιο Ανάν είχε πεθάνει ένα χρόνο πριν το σκοτώσουμε εμείς: στις συνομιλίες της Χάγης, τον Μάρτιο του 2003, μετά που το απέρριψε χωρίς περιστροφές ο Ραούφ Ντενκτάς. Μάλιστα τότε ήταν η πρώτη φορά που τα Ηνωμένα Έθνη καταλόγισαν απερίφραστα τη ευθύνη στην τουρκοκυπριακή πλευρά.
Ξεχνούν επίσης ότι, μετά το θάνατο του Σχεδίου Ανάν, εκείνος που ζήτησε επανειλημμένα την επαναφορά του, με δημόσιες δηλώσεις του καθώς και με δύο επιστολές του προς τον Κόφι Ανάν, ήταν ο ίδιος ο τότε πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά για να δούμε το χρονικό των γεγονότων, που μας οδήγησαν στο δημοψήφισμα της 24ης Απριλίου 2004:
11 Νοεμβρίου 2002 – υποβάλλεται στις δύο κοινότητες το σχέδιο Ανάν, ως αποκρυστάλλωση των θέσεων των δύο πλευρών, έπειτα από τις πολυετείς διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό Ζήτημα.
10 Δεκεμβρίου 2002 – υποβάλλεται αναθεωρημένο σχέδιο (Ανάν 2). Είναι μόλις 3 ημέρες πριν από την ιστορική διάσκεψη κορυφής της ΕΕ στην Κοπεγχάγη, όπου αναμένεται να εγκριθεί η ένταξη της Κύπρου στην Ένωση αλλά και να συζητηθεί κατά πόσο θα οριστεί ημερομηνία έναρξης των διαπραγματεύσεων ένταξης της Τουρκίας.
Αφήνεται να νοηθεί ότι επίκειται υπογραφή λύσης του Κυπριακού στην Κοπεγχάγη και το Εθνικό Συμβούλιο συνοδεύει εκεί τον πρόεδρο Κληρίδη. Ο Ντενκτάς πλήρως αρνητικός με το Σχέδιο ΑΝΑΝ μπαίνει σε νοσοκομείο και δεν πηγαίνει καν στην Δανία. Ο Κληρίδης φέρεται απρόθυμος να υπογράψει λύση άρον άρον, όμως αυτή που κάνει πίσω τελικά είναι η Τουρκία, όταν βλέπει ότι οι ηγέτες της ΕΕ δεν είναι ακόμη πρόθυμοι να της δώσουν ημερομηνία έναρξης διαπραγματεύσεων για ένταξη.
Υπό αυτές τις συνθήκες, Κληρίδης και Σημίτης επιτυγχάνουν μια ιστορική νίκη για την Κύπρο: το Συμβούλιο της ΕΕ αποφασίζει την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας χωρίς κανένα όρο σε σχέση με το Κυπριακό – «χωρίς αστερίσκους και υποσημειώσεις».
Ιανουάριος 2003 – Ο Πρόεδρος Κληρίδης ανακοινώνει ότι θα επαναδιεκδικήσει την προεδρία για διάστημα 16 μηνών, με στόχο να οδηγήσει το Κυπριακό στη λύση, πριν από την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, το Μάιο του 2004.
16 Φεβρουαρίου 2003 – Ο Τάσσος Παπαδόπουλος κερδίζει τις προεδρικές εκλογές.
28 Φεβρουαρίου 2003 – Ο ΓΓ του ΟΗΕ έρχεται στην Κύπρο και υποβάλλει αναθεωρημένο σχέδιο (Ανάν 3). Ο Τάσσος Παπαδόπουλος δηλώνει θετικός με το σχέδιο, υποβάλλει όμως επιστολή στην οποία επισημαίνει τρία πράγματα: 1, Να συμπληρωθούν κάποια κενά στις νομοθεσίες, 2. Ελλάδα και Τουρκία να υπογράψουν τη συνθήκη Ασφάλειας πριν από την υπογραφή του Σχεδίου Ανάν και 3. Να του δινόταν χρόνος να εξηγήσει το σχέδιο στο λαό. Από την άλλη πλευρά ο Ντενκτάς έσπευσε να απορρίψει, με δηλώσεις του, πλήρως το σχέδιο Ανάν.
11 Μαρτίου 2003 – Οι συνομιλίες στη Χάγη για λύση του Κυπριακού μεταξύ Παπαδόπουλου και Ντενκτάς καταλήγουν σε αποτυχία. Ο Ειδικός Σύμβουλος του ΓΓ, Άλβαρο Ντε Σότο, κατηγορεί ευθέως τον Ραούφ Ντενκτάς και εξαίρει τη θετική στάση του Τάσσου Παπαδόπουλου.
1η Απριλίου 2003 – Στη έκθεσή του προς το Συμβούλιο Ασφαλείας, ο Κόφι Ανάν επιρρίπτει την ευθύνη για την απόρριψη του σχεδίου ΑΝΑΝ στον Ραούφ Ντενκτάς, ενώ εξαίρει κι αυτός τη θετική στάση του Τάσσου Παπαδόπουλου.
2 Απριλίου 2003 – Με αφορμή δηλώσεις του Ντενκτάς ότι η αποτυχία των συνομιλιών οφείλεται στην «ψυχοκοινωνική διάσταση του Κυπριακού» ο Τάσσος Παπαδόπουλος αποστέλλει επιστολή προς τον κατοχικό ηγέτη στην οποία του τονίζει πως η αποτυχία των συνομιλιών οφείλεται στο γεγονός ότι η Τουρκία και η Τ/κ πλευρά δεν αποδέχτηκαν το Σχέδιο Ανάν ως βάση για τις συνομιλίες.
13 Μαΐου 2003 – ο Τάσσος Παπαδόπουλος κατηγορεί με δηλώσεις του τον Ραούφ Ντενκτάς ότι «επιδιώκει να σβήσει το Σχέδιο Ανάν».
14 Ιουλίου 2003 – ο Τάσσος Παπαδόπουλος δηλώνει ξανά την ετοιμότητά του για συνομιλίες “με βάση το σχέδιο Ανάν, ώστε, αν είναι δυνατό, να συμπληρωθούν οι διαδικασίες μέχρι την 1η Μαΐου 2004, ώστε επανενωμένη η Κύπρος να ενταχθεί στην ΕΕ”.
9 Αυγούστου 2003 – ο Τάσσος Παπαδόπουλος στέλνει επιστολή στον ΓΓ του ΟΗΕ και του δηλώνει ότι είναι έτοιμος για διαπραγματεύσεις στη βάση του Σχεδίου Ανάν. Στην ίδια επιστολή κατηγορεί τον Ντενκτάς ότι τορπιλλίζει διαρκώς κάθε προοπτική για επανέναρξη των συνομιλιών στη βάση του Σχεδίου.
16 Δεκεμβρίου 2003 – ο Τάσσος Παπαδόπουλος στέλνει νέα επιστολή στον ΓΓ του ΟΗΕ και του ζητά ξανά να ξαναρχίσουν οι συνομιλίες στη βάση του Σχεδίου Ανάν, ώστε να υπάρξει λύση του Κυπριακού πριν από την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ τον Μάιο 2004.
10 Φεβρουαρίου 2004 – Ο Κόφι Ανάν συναντά τους Παπαδόπουλο και Ντενκτάς στη Νέα Υόρκη και θέτει τους εξής όρους για επανέναρξη των συνομιλιών: 1. Οι διαπραγματεύσεις να γίνουν στη βάση του Σχεδίου Ανάν, 2. Να γίνουν μόνο λίγες αλλαγές στο Σχέδιο Ανάν κι αυτές να βρίσκονταν στο πλαίσιο και στη φιλοσοφία του σχεδίου και 3. Να τεθεί χρονοδιάγραμμα για κατάληξη πριν από το Μάιο του 2004 και επιδιαιτησία στα σημεία των διαφωνιών. Ο Τάσσος Παπαδόπουλος αποδέχεται τους όρους. Το ίδιο πράττει και η τουρκική πλευρά.
Φεβρουάριος 2004 – Τάσσος Παπαδόπουλος και Ραούφ Ντενκτάς επιστρέφουν στην Κύπρο από τη Νέα Υόρκη. Ο Ντενκτάς σφόδρα εναντίον του Σχεδίου Ανάν, αποφασίζει ότι ο ίδιος δεν θα συνεχίσει στη διαδικασία. Η Τουρκία τον αντικατέστησε αμέσως με τον τότε ψευδο-πρωθυπουργό Μεχμέτ Αλή Ταλάτ. Ο Τάσσος Παπαδόπουλος, είπε στον κύκλο του ότι θα πήγαινε στις τελικές συνομιλίες στο Μπούργκενστοκ, τον επόμενο μήνα, για να «πουκουππίσει» το Σχέδιο Ανάν…
27 – 31 Μαρτίου 2004 – Ο Τάσσος Παπαδόπουλος μαζί με το Εθνικό Συμβούλιο βρίσκονται στο Μπούργκενστοκ για την τελική διαπραγμάτευση. Εκεί κατατίθεται η προτελευταία αναθεώρηση του Σχεδίου (Ανάν 4). Οι πληροφορίες λένε ότι ο Τάσσος δεν είχε διάθεση να διαπραγματευθεί. Διιστάμενες παραμένουν ακόμη οι απόψεις κατά πόσο η Καρπασία, που είχε αφαιρεθεί από το ΑΝΑΝ 4, προτάθηκε από τους μεσολαβητές να περιληφθεί ξανά, ως καντόνιο, στις υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση περιοχές. Άλλοι λένε ότι κάτι τέτοιο δεν έγινε κι άλλοι ότι δεν έγινε διότι δεν ήθελε ο Τάσσος να συζητήσει τέτοιο θέμα. Είχε ήδη πάρει την απόφασή του να πει το μεγάλο ΟΧΙ.
7 Απριλίου 2004 – Ο Τάσσος Παπαδόπουλος συγκινημένος και με δάκρυα στα μάτια απευθύνεται με διάγγελμα προς τον κυπριακό λαό και τον καλεί να πει ένα βροντερό ΟΧΙ στο σχέδιο ΑΝΑΝ.
24 Απριλίου 2004 – Το 76% των Ελληνοκυπρίων ψηφίζει ΟΧΙ στο Σχέδιο Ανάν, ενώ αντίθετα το 62% των Τουρκοκυπρίων ψηφίζει ΝΑΙ.
Η απόφαση του Τάσσου Παπαδόπουλου να απορρίψει το σχέδιο Ανάν καθώς και το διάγγελμά του της 7ης Απριλίου, τον καταξίωσαν στη συνείδηση μεγάλης μερίδας του λαού ως μεγάλο ηγέτη, ενώ κάποιοι τον εκθειάζουν και σαν εθνάρχη. Ωστόσο, όπως μαρτυρεί κι ο ειρμός των πιο πάνω γεγονότων, εκείνος ο ίδιος είχε ζητήσει φορτικά την επαναφορά του Σχεδίου Ανάν, μετά την αποτυχία των συνομιλιών στη Χάγη, ένα χρόνο προηγουμένως. Η αλήθεια είναι ότι ο Τάσσος ήταν πάντοτε αντίθετος με τη φιλοσοφία του Σχεδίου Ανάν και το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί έκανε όλες εκείνες τις ενέργειες που οδήγησαν στην νεκρανάστασή του.
Όσο όμως και να προσπαθούν κάποιοι να προσδώσουν μια διάσταση εθνικής υπερηφάνειας στο ΟΧΙ του 2004, οι όλοι χειρισμοί του τότε προέδρου δεν θα περάσουν απαρατήρητοι από τον κριτικό ιστορικό του μέλλοντος. Διότι αναδεικνύουν μια ανερμάτιστη πολιτική χωρίς πλάνο και χωρίς νόημα, βασισμένη σε κακές εκτιμήσεις της όλης κατάστασης. Το γεγονός ότι ο Τάσσος επέλεξε να … αναστήσει εκ νεκρών το Σχέδιο Ανάν, το 2003, για να φορτώσει ένα χρόνο αργότερα την απόρριψή του στους ώμους του κυπριακού λαού, είχε τελικά βαρύτατο κόστος.
Στους επόμενους μήνες η Τουρκία έλαβε ημερομηνία έναρξης των διαπραγματεύσεων, χωρίς αντάλλαγμα στο Κυπριακό και χωρίς βέτο από την Κυπριακή Δημοκρατία. Ο Ταλάτ άρχισε τις επισκέψεις διεθνώς, συναντώντας σημαίνοντα στελέχη ξένων κυβερνήσεων, το ψευδοκράτος αναβαθμίστηκε με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό για το εμπόριο μέσω της πράσινης γραμμής, ενώ λίγα χρόνια αργότερα το ΕΔΑΔ αναγνώρισε την Επιτροπή Αποζημιώσεων της κατοχικής δύναμης, στην οποία απευθύνονται πλέον μαζικά οι Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες για να πωλήσουν την κατεχόμενη γη τους…
Κάποιοι ισχυρίζονται ότι ο Τάσσος νεκρανάστησε το σχέδιο ΑΝΑΝ διότι δέχτηκε πιέσεις τόσο από το ΑΚΕΛ, που ήταν συγκυβερνών κόμμα, όσο κι από τον ΔΗΣΥ. Αλλά αν ίσχυε κάτι τέτοιο δεν θα τιμούσε καθόλου τη μνήμη του ως πολιτικού ανδρός και δεν θα αποτελούσε καλή έξωθεν μαρτυρία για την φήμη του ως μεγάλου ηγέτη. Η δική μου προσωπική άποψη, όπως και αρκετών άλλων φυσικά, είναι ότι ο Τάσσος έκανε λάθος πολιτική εκτίμηση ως προς τις προθέσεις της Τουρκίας. Πίστευε ακράδαντα ότι η Τουρκία δεν ήθελε λύση του Κυπριακού και ως εκ τούτου ο Ντενκτάς θα παρέμενε μέχρι τέλους αρνητικός και θα οδηγούσε ξανά τις συνομιλίες σε ναυάγιο. Δυστυχώς όμως έπεσε έξω, όπως σημειώνω και στο χθεσινό μου άρθρο με τίτλο: Το άνοιγμα των οδοφραγμάτων και το θανατηφόρο παιχνίδι της μετωπικής σύγκρουσης…