Πρόκειται για θέσεις που ανέπτυξε ο ίδιος ο τότε πρόεδρος της Κύπρου και είναι καταγεγραμμένες σε βρετανικά έγγραφα των ετών 1984 & 1985, που αποδεσμεύτηκαν χθες από Βρετανικό Κρατικό Αρχείο και τα αποκαλύπτει στη σημερινή έκδοση της ΣΗΜΕΡΙΝΗΣ η δημοσιογράφος Φανούλα Αργυρού.
Σύμφωνα λοιπόν με τα έγγραφα ο Σπύρος Κυπριανού πρότεινε:
- ΕΝΤΑΞΗ ΣΕ ΕΟΚ – ΝΑΤΟ και τερματισμό της Συνθήκης Εγγυήσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας. Με την ένταξη της Κύπρου στους πιο πάνω διεθνείς οργανισμούς, θα διασφαλιστεί η ενότητα της ομοσπονδιακής δομής του κράτους και δεν θα υφίσταται λόγος για εγγυήσεις από Ελλάδα, Τουρκία και Βρετανία.
ΑΡΚΕΤΗ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΧΩΡΙΣ ΑΥΤΕΣ ΝΑ ΕΠΕΜΒΑΙΝΟΥΝ ΣΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ. Ο Σπύρος Κυπριανού ήθελε αυτή τη σχετικά “χαλαρή” μορφή ομοσπονδίας, ώστε να μην υπάρχει ο κίνδυνος η ΤΚ πολιτεία να επεμβαίνει καθοριστικά στη λειτουργία του κεντρικού κράτους. Η θέση αυτή αναφέρεται στο «Περίγραμμα Για Συνολική Λύση του Κυπριακού Προβλήματος» που είχε ετοιμαστεί από την Ελληνοκυπριακή πλευρά το 1984 και διατυπώνεται ως εξής: «Στο Συνταγματικό πρέπει να ληφθεί υπόψιν ότι κάτω από ένα ομοσπονδιακό σύστημα οι περιοχές (regions) ή επαρχίες (provinces) θα έχουν αρκετή αυτονομία και εξουσίες, αλλά δεν θα επεμβαίνουν στις λειτουργίες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, αλλιώς το κράτος θα κινδυνεύει με διάλυση».
- 25% ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ ΥΠΟ ΤΚ ΔΙΟΙΚΗΣΗ εφόσον επιτευχθεί γρήγορα η λύση του Κυπριακού (ή 23% εφόσον καθυστερεί). Για να μπορέσουν να επιστρέψουν όσο το δυνατόν περισσότεροι ΕΚ εκτοπισμένοι, ο Κυπριανού απαιτούσε οπωσδήποτε την επιστροφή της Αμμοχώστου και της Μόρφου.
- ΕΚ ΠΡΟΕΔΡΟ & ΤΚ ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟ ΑΝΤΙ ΕΚ ΠΕΡΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΕΔΡΙΑ. Ο Κυπριανού έλεγε στους Άγγλους ότι οι ΤΚ δέχονταν να αποσύρουν την απαίτηση για εκ περιτροπής προεδρία και διατήρηση αυτού που ισχύει στην Κυπριακή Δημοκρατία με Πρόεδρο και Αντιπρόεδρο, ωστόσο οι ΤΚ επέμεναν να έχουν βέτο και Τουρκικές εγγυήσεις.
Η αλήθεια, για όσους δεν θέλουν να πλανώνται από τον μικροπολιτικό βερμπαλισμό και το λαϊκισμό, είναι ότι οι πιο πάνω θέσεις εδώ και 30 τουλάχιστον χρόνια παραμένουν οι ΙΔΙΕΣ για την Ελληνοκυπριακή πλευρά και είναι απόλυτα δικαιολογημένες και αιτιολογημένες, στο πλαίσιο ενός ιστορικού, έντιμου συμβιβασμού μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Όσοι πολιτικοί και άλλοι καμώνονται ότι ξαφνιάζονται και διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους κάθε φορά που ακούνε αυτές τις θέσεις, λένε ψέματα και παραπλανούν τον κόσμο. Τόσο απλά.
Προσωπικά, ως πολίτης αυτής της χώρας, δεν θα ήθελα μια “χαλαρή ομοσπονδία” αλλά ένα κράτος με ισχυρή κεντρική εξουσία, που να λειτουργεί αποδοτικά με ελάχιστα και πάντως όχι ανυπέρβλητα προβλήματα, σε αγαστή συνεργασία μεταξύ των εθνικοτήτων που την αποτελούν και με κοινό όραμα για το μέλλον. Από την άλλη ωστόσο κατανοώ τους φόβους και τις ανησυχίες μεγάλης μερίδας των (Ελληνοκυπρίων) συμπατριωτών μου, που αντιμετωπίζουν με καχυποψία τις προθέσεις της Τουρκίας. Αν πρόκειται λοιπόν να βρούμε μια έντιμη συμβιβαστική λύση, θα μπορούσα να το δεχτώ αυτή η λογική να επιτρέψει μια κάπως διευρυμένη αυτονομία των δύο πολιτειών. Σε ότι αφορά τα υπόλοιπα σημεία, συμμερίζομαι ανεπιφύλακτα τις θέσεις της Ελληνοκυπριακής Κοινότητας.
Σύμφωνα πάντως με πρόσθετα έγγραφα, που δεν περιλαμβάνονται στο συγκεκριμένο δημοσίευμα της ΣΗΜΕΡΙΝΗΣ, έκθεση του τότε μόνιμου αντιπροσώπου της Βρετανίας στα Ηνωμένα Έθνη, χαρακτηρίζει με λίγα λόγια αδέξιους τους χειρισμούς του Σπύρου Κυπριανού στην καθοριστική συνάντηση υψηλού επιπέδου με τον Ντενκτάς στην παρουσία του ΓΓ του ΟΗΕ Χαβιέ Πέρεζ Ντε Κουεγιάρ. Σύμφωνα με τον Βρετανό διπλωμάτη, ο Σπύρος έβγαλε από τη δύσκολη θέση στον Ντενκτάς και του πρόσφερε μια ακόμη νίκη στον … μακροχρόνιο αγώνα των Τούρκων για διχοτόμηση της Κύπρου…
Συγκεκριμένα στο έγγραφο σημειώνονται τα εξής:
“Στη δική του σχετική έκθεση με ημερομηνία 21 Ιανουαρίου 1985 ο αντιπρόσωπος του Ηνωμένου Βασιλείου στα Ηνωμένα Έθνη Π. Μάξεϊ σημειώνει ότι η συμφωνία για τη συνάντηση υψηλού επιπέδου οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στις ηθελημένες ασάφειες που είχε αφήσει ο ΓΓ ως προς το τι υποστήριζαν οι δύο πλευρές. Ως προς την απόδοση ευθυνών για την αποτυχία της συνάντησης, ο Βρετανός διπλωμάτης αναφέρει ότι μεγάλο μερίδιο αυτών αναλογούσε στον Σπύρο Κυπριανού. Όπως γράφει, ο Κύπριος ηγέτης «δεν κατάφερε να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων», καθώς με τη στάση του ευνόησε το πλάνο του Ντενκτάς, ο οποίος ήταν απολύτως χαρούμενος «να μη σηκώσει καν το δαχτυλάκι του» εμμένοντας στην αρχική του θέση περί πλήρους αποδοχής των εγγράφων του ΓΓ. Σημειώνεται ότι λόγω της «τακτικής ανικανότητας» του Κυπριανού δε δοκιμάστηκε ιδιαίτερα ο Ντενκτάς και οι προθέσεις της τουρκικής πλευράς. Σε άλλο συναφές σημείωμα του Μάξεϊ αναφέρεται πως οι Ελληνοκύπριοι υπήρξαν «απίστευτα ανίκανοι» και πως ως αποτέλεσμα αυτού «πιθανώς είχαν χάσει όλα όσα τους προσέφεραν οι Τουρκοκύπριοι».