Αν κάτι έχει ευτυχώς διαψευστεί ήταν όλος εκείνος ο πανικός που διαδόθηκε στα κοινωνικά δίκτυα μόλις η πανδημία της COVID-19 ενέσκηψε στην Ευρώπη. Ακούγαμε τους αριθμούς των κρουσμάτων και των νεκρών, σε χώρες με πληθυσμό πάνω από 60 εκατομμύρια και τρομάζαμε. Όσοι μιλούσαμε για ψυχραιμία και αδικαιολόγητο πανικό, δεχόμασταν επιθέσεις άγχους, μάλιστα από ανθρώπους των οποίων τη γνώμη και τη γνώση οφείλεις να σέβεσαι. Φτάσαμε στο σημείο να γράφουν γιατροί και άλλοι σχετικοί επιστήμονες ότι υπήρχε ο κίνδυνος να έχουμε 16 χιλιάδες νεκρούς στην Κύπρο (νεκρούς όχι κρούσματα), ή ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου βρίσκονταν χιλιάδες δικά μας παιδιά και συγγενείς μας, οι νεκροί θα ξεπερνούσαν το εκατομμύριο.
Πιστεύω ότι τα μέτρα που πήραμε περιόρισαν σημαντικά την εξάπλωση του ιού, όμως δεν πιστεύω ότι σώσαμε 16 χιλιάδες ζωές. Ναι, περιοριστήκαμε στα σπίτια μας αλλά χιλιάδες άνθρωποι πήγαιναν καθημερινά στη δουλειά τους, στο σουπερμάρκετ, στο φούρνο, στο περίπτερο, στην Τράπεζα κτλ. Ούτε στην Ισπανική Γρίπη, που σκότωσε 50 εκατομμύρια ανθρώπους, πριν από 100 χρόνια, δεν είχαμε στην Κύπρο 16 χιλιάδες νεκρούς.
Έπειτα από ενάμισι μήνα έχουμε στην Κύπρο 15 νεκρούς, σχεδόν όλοι με βεβαρημένο ιστορικό υγείας. Πλέον σήμερα είναι παραδεκτό ότι τα κρούσματα παγκοσμίως είναι πολλαπλάσια από αυτά που εντοπίστηκαν. Πράγμα που σημαίνει ότι τελικά η θνητότητα είναι περίπου στα επίπεδα της εποχικής γρίπης κι οδηγεί στο θάνατο ανθρώπους των οποίων ο οργανισμός είναι τόσο εξασθενημένος, που δεν αντέχει κι αυτή την αρρώστια. Η μεταδοτικότητα του ιού είναι αναμφίβολα υψηλή αλλά η συντριπτική πλειοψηφία όσων νοσούν περνούν την ασθένεια αυτή με πολύ ήπια συμπτώματα ή και χωρίς καν να το έχουν αντιληφθεί. Υπάρχουν χώρες οι οποίες δεν έκλεισαν τον κόσμο στο σπίτι, όπως είναι η Σουηδία. Αυτό θα μας δώσει τη δυνατότητα να μελετήσουμε τη δική τους πρακτική προσέγγιση, κάνοντας τις συγκρίσεις.
Σε καμία περίπτωση δεν αμφισβητώ πως αυτό που πετύχαμε στην Κύπρο είναι πολύ σπουδαίο. Σε καμία φάση δεν αμφισβήτησα τα μέτρα και προσωπικά τα εφάρμοσα κατά γράμμα. Είναι καλύτερα να προσέχεις ίσως και παραπάνω από το κανονικό παρά να πειραματίζεσαι με ανθρώπινες ζωές. Όμως έφτασε η ώρα να επιστρέψουμε στη ζωή. Ο κορωνοϊός δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα, υπάρχουν και πολλά άλλα, στα οποία ένα κράτος οφείλει να δίνει τη δέουσα προσοχή. Κάποια από αυτά προκύπτουν από αυτόν καθ’ αυτόν τον περιορισμό στο σπίτι. Είναι, λόγου χάρη, η κατάθλιψη που προκαλεί ο εγκλεισμός σε ανθρώπους με ευπαθή ψυχολογία, όπως π.χ. ηλικιωμένα άτομα, παιδιά με αυτισμό, άτομα με μόνιμη τάση προς την κατάθλιψη. Το οικονομικό είναι ένα επίσης σοβαρότατο ζήτημα, που απασχολεί δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους. Το άγχος που συνοδεύει το πρόβλημα αυτό μπορεί να είναι εξίσου καταστροφικό για την υγεία, πέρα από τις τεράστιες κοινωνικές συνέπειες της φτώχειας και της ανέχειας, σε μια κοινωνία η οποία δεν βγήκε ακόμη καλά-καλά από την οικονομική κρίση του 2013.
Πέρα όμως από τις πιο πάνω ανάγκες, που είναι πιο πολύ πρακτικής φύσεως, ας μην ξεχνάμε και ότι ο εγκλεισμός κι οι περιορισμοί στην κυκλοφορία αποτελούν παραβίαση θεμελιωδών ελευθεριών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι μια κατάσταση που τη δεχόμαστε οι πολίτες εξ’ ανάγκης, αλλά θα πρέπει εκείνοι που μας την επιβάλλουν, να έχουν πλήρη συναίσθηση του γεγονότος ότι βασίζονται μόνο στο δίκαιο της ανάγκης και ότι η παραβίαση του Συντάγματος για τούτο το σκοπό πρέπει να τεκμηριώνεται πλήρως. Αλλιώς η συμπεριφορά τους κινδυνεύει να χαρακτηριστεί πραξικοπηματική και αυστηρώς κολάσιμη. Για να μην υπάρχει περιθώριο παρανόησης, δεν αναφέρομαι στα μέτρα που έχουν μέχρι τώρα ληφθεί. Εννοώ πως δε νοείται να συνεχίζονται οι περιορισμοί, αν προφανώς η εξέλιξη της πανδημίας δεν το δικαιολογεί πλήρως.
Πάντως δεν νοείται να μας κλείσουν ξανά μέσα στο μέλλον, για την ίδια ασθένεια, προκειμένου να αντέξει το σύστημα υγείας. Καμία απολύτως δικαιολογία δε μπορεί να σταθεί για κάτι τέτοιο. Τα νοσηλευτήρια πρέπει από τώρα να εξοπλιστούν με όλα τα χρειώδη (στολές, μάσκες, αναπνευστήρες κτλ), να προετοιμαστούν και πρόσθετοι χώροι νοσηλείας, οι οποίοι να είναι εγκαίρως διαθέσιμοι, αν και εφόσον χρειαστούν και να γίνει διαχείριση του νοσηλευτικοί προσωπικού βάσει ενός σχεδίου επάνδρωσης των νοσηλευτηρίων, σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Αν η πανδημία επιστρέψει το χειμώνα, η ζωή πρέπει να συνεχιστεί κανονικά, χωρίς αναστολή των ανθρωπίνων ελευθεριών του συνόλου των πολιτών. Να εφαρμοστούν άλλα μέτρα κι ο περιορισμός να αφορά μόνο τις ευπαθείς ομάδες, με ταυτόχρονη ετοιμότητα του συστήματος υγείας να ανταποκριθεί σε αυξημένες ανάγκες. Δε νοείται να μένουμε στο σπίτι αδρανείς μισό εκατομμύριο υγιείς άνθρωποι και να πληρωνόμαστε από τα ταμεία του κράτους, ώσπου αυτά να αδειάσουν εντελώς, από τον φόβο και το άγχος ότι μπορεί να κολλήσουμε συνανθρώπους μας με προβλήματα υγείας. Η κυβέρνηση οφείλει από τώρα να προνοήσει, ώστε να μην βρεθούμε ξανά μπροστά σε τέτοια διλήμματα.