ΚΥΠΡΟΣ: ΙΣΤΟΡΙΑ VS ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ (7)
Ένα ποντίκι στέκεται ανάμεσα σε δύο ελέφαντες που τσακώνονται μεταξύ τους, με τα νεύρα τους τεντωμένα και προσπαθεί (το ποντίκι) να κάνει παιχνίδι. Κάποια στιγμή το ποντίκι πάει και δίνει μια κλωτσιά στον ένα από τους δύο ελέφαντες. Ερώτηση: πόσα τοις εκατόν δίνεις στην πιθανότητα να κουτσάνει ο ελέφαντας από την κλωτσιά του ποντικού και να τον πάνε στο νοσοκομείο και πόσα τοις εκατό να πατήσει ο ελέφαντας το ποντίκι και να το λιώσει;
Στη δεκαετία του 1960 ο Μακάριος, έπαιζε παιχνίδι ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Σοβιετική Ένωση. Στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου και μάλιστα σε μια φάση που οι δύο υπερδυνάμεις βρέθηκαν στα πρόθυρα πυρηνικού πολέμου. Τον Απρίλιο του 1961 με την βοήθεια της CIA εξόριστοι Κουβανοί αποβιβάστηκαν στον Κόλπο των Χοίρων με σκοπό να ανατρέψουν τον Φιδέλ Κάστρο αλλά η επιχείρηση απέτυχε. Ο Κάστρο προσέγγισε ακόμα περισσότερο τη Σοβιετική Ένωση και τον Οκτώβριο του 1962 οι Αμερικάνοι ανακάλυψαν ότι η Σοβιετική Ένωση είχε εγκαταστήσει στην Κούβα πυρηνικούς πυραύλους ικανούς να πλήξουν τις Ηνωμένες Πολιτείες. Για την εκτόνωση της εξαιρετικά επικίνδυνης κρίσης, ο μεν Νικήτα Χρουστσόφ απέσυρε τους πυραύλους από την Κούβα, ο δε Τζον Κένεντι απέσυρε τους παρόμοιους πυραύλους Jupiter από την Τουρκία. Κρατήστε αυτό το τελευταίο γιατί έχει σημασία.
Στη διάρκεια λοιπόν αυτής της επικίνδυνης κρίσης στην Καραϊβική, ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις, ο Μακάριος έβαλε την Κύπρο, τον Σεπτέμβριο του 1961, στο φιλοσοβιετικό Κίνημα των Αδεσμεύτων, παρά την διαφωνία του Τουρκοκύπριου Αντιπροέδρου Φαζίλ Κουτσιούκ. Η κίνηση αυτή θορύβησε έντονα τη Δύση και ιδιαίτερα τους Αμερικανούς οι οποίοι σε καμία περίπτωση δεν ήθελαν να έχουν εδώ, σ’ αυτό το κρίσιμο γεωγραφικό σημείο, της Ανατολικής Μεσογείου, προβλήματα παρόμοια με αυτά που είχαν με την Κούβα. Άλλωστε γι’ αυτό ακριβώς κάποιοι αποκάλεσαν τον Μακάριο «ο Κάστρο της Μεσογείου». Προφανώς όχι κολακευτικά, αν και πολλοί τότε στην Κύπρο, όχι Κουβανοί που έζησαν στην Κούβα του Κάστρο, αλλά Κύπριοι «επαναστάτες του γλυκού νερού», θεωρούσαν τίτλο τιμής για τον Μακάριο να τον λεν «Κάστρο της Μεσογείου». Θεωρούσαν τύπου μαγκιά του ποντικού να κλωτσά τον ελέφαντα, πάνω στον καυγά του με τον άλλον ελέφαντα.
Η φιλοσοβιετική κατεύθυνση που πήρε η Κύπρος, εν μέσω της κρίσης στην Κούβα, θεωρήθηκε ύποπτη από τους Αμερικανούς και οι υποψίες τους εντάθηκαν ακόμη περισσότερο τον Οκτώβριο του 1962, όταν οι Σοβιετικοί (οι Ρώσοι) απαίτησαν να αποσυρθούν οι αμερικανικοί πύραυλοι από την Τουρκία, για να λήξει η κρίση στην Κούβα. Κι ακόμη πιο πολύ ανησύχησαν από τις πληροφορίες της CIA ότι οι δύο κοινότητες στην Κύπρο εξοπλίζονται και εκπαιδεύονται για πόλεμο μεταξύ τους. Πόλεμο που θα μπορούσε να εξελιχθεί σε σύγκρουση ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία δύο πολύτιμους για τις Ηνωμένες Πολιτείες συμμάχους στην νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Οι Αμερικάνοι υποψιάζονταν ότι όλα αυτά ήταν δουλειά της Σοβιετικής Ένωσης με τη βοήθεια του Μακαρίου.
Τον Νοέμβριο του 1963 ο Μακάριος εξήγγειλε αιφνιδια στικά την πρόθεσή του να αλλάξει μονομερώς 13 σημεία του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το κλίμα στην Κύπρο έγινε πλέον εκρηκτικό και ήταν ολοφάνερο ότι και οι δύο πλευρές έψαχναν με το κερί αφορμή για να ξεσπάσει ο πόλεμος. Η αφορμή βρέθηκε – εγώ πιστεύω ήταν στημένη- με το επεισόδιο στην παλιά Λευκωσία, στις 21 Δεκεμβρίου του 1963, στο οποίο σκοτώθηκε η Τουρκοκύπρια πόρνη. Τα επεισόδια, γνωστά ως «ματωμένα Χριστούγεννα του 63» εξαπλώθηκαν από το ίδιο βράδυ στη Λευκωσία και στη συνέχεια σε όλη την Κύπρο. Στις 30 Δεκεμβρίου οι Τουρκοκύπριοι αποχώρησαν από όλες τις κρατικές δομές της Κυπριακής Δημοκρατίας και κλείστηκαν σε θύλακες. Σε μια προσπάθεια να σταματήσουν οι συγκρούσεις, η Βρετανία έστειλε αμέσως μια προσωρινή ειρηνευτική δύναμη, από τον Δεκέμβριο δηλαδή του 1963 και ήταν τότε που ο Βρετανός στρατηγός Peter Young χάραξε πάνω στον χάρτη της Λευκωσίας μια γραμμή με πράσινο μελάνι, για να χαράξει τα όρια των τουρκοκυπριακών μαχαλάδων. Ήταν η «πράσινη γραμμή», που υπάρχει μέχρι σήμερα.
Στις 4 Μαρτίου, με το ψήφισμα 186, που είχε προτείνει η Βρετανία, το Συμβούλιο Ασφαλείας αναγνώρισε τη νομιμότητα και τη συνέχεια της Κυπριακής Δημοκρατίας, χωρίς τους Τουρκοκύπριους, αλλά με τον όρο η κυβέρνηση να καλέσει τις δύο κοινότητες σε συνομιλίες για να λυθεί ΣΥΝΤΟΜΑ το πρόβλημα. Με το ίδιο ψήφισμα ήρθε στην Κύπρο από τότε και η OUNFICYP.
Παρόλα αυτά η κρίση δεν έλεγε να εκτονωθεί. Τα επεισόδια συνεχίζονταν. Η Τουρκία απείλησε ότι θα εισβάλει στην Κύπρο, για να προστατεύσει τους Τουρκοκύπριους. Ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου προειδοποίησε διά της διπλωματικής οδού τους Αμερικάνους ότι τυχόν εισβολή της Τουρκίας θα σήμαινε ελληνοτουρκικό πόλεμο. Ο πρόεδρος Λίντον Τζόνσον έστειλε στις 5 Ιουνίου του 1964 αυστηρή επιστολή προς τον πρωθυπουργό της Τουρκίας Ινονού, ότι οι ΗΠΑ δεν θα στήριζαν την Τουρκία σε μια τέτοια ενέργεια, η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει επίθεση της Σοβιετικής Ένωσης εναντίον της. Με την κίνησή τους αυτή οι Αμερικάνοι έκοψαν την φόρα της Τουρκίας. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι πριν από τον Λίντον Τζόνσον έστειλε και ο Νικήτα Χρουστσόφ προειδοποίηση στην Άγκυρα και πολλοί Κύπριοι πιστεύουν μέχρι σήμερα ότι ήταν ο Χρουστσόφ εκείνος που απέτρεψε την τουρκική εισβολή, αλλά τέτοιο ιστορικό ντοκουμέντο δεν έχει επιβεβαιωθεί. Πρόκειται μάλλον για προϊόν της σοβιετικής προπαγάνδας, που ευδοκιμούσε πολύ στην Κύπρο.
Εν πάση περιπτώσει, η αναφορά του Αμερικανού Προέδρου σε ενδεχόμενη επίθεση της Σοβιετικής Ένωσης εναντίον της Τουρκίας, αντανακλά την ανησυχία των Ηνωμένων Πολιτειών ότι ο Μακάριος έπαιζε ένα ύπουλο παιχνίδι με την Σοβιετική Ένωση για να αποδυναμώσει το ΝΑΤΟ στην ανατολική Μεσόγειο και ότι ενδεχομένως η απαίτηση των Σοβιετικών να φύγουν οι πύραυλοι Jupiter από την Τουρκία, ένα χρόνο προηγουμένως, ήταν στο πλαίσιο του ίδιου σχεδιασμού.
Από εκείνη τη στιγμή οι Αμερικανοί παραμέρισαν του Βρετανούς και πήραν απάνω τους το Κυπριακό. Ήρθαν με τρεις διαδοχικές προτάσεις για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Σύσσωμη η ελληνική πολιτική ηγεσία, κυβέρνηση και αντιπολίτευση, θεώρησαν την δεύτερη και την τρίτη πρόταση μεγάλες ευκαιρίες για λύση του Κυπριακού με ένωση. Ο Μακάριος όμως είπε ένα βροντερό ΟΧΙ.
Θα πούμε γι’ αυτό στο επόμενο βίντεο.