Την πλήρωσαν με θάνατο, με πόνο και δάκρυ την προδοσία της Κύπρου, οι γονιοί της δικής μου γενιάς, οι παππούδες της δικής σας. Σε λίγες μέρες κλείνουν 50 χρόνια από τότε, όμως εγώ δεν μπορώ να συγχωρέσω τους φταίχτες, για τα όσα είδαν τότε τα παιδικά μου μάτια. Χώρια που μας φλόμωσαν στο ψέμα και μας παρουσίασαν ένα παραπλανητικό αφήγημα, όπως τους βόλευε. Κανένας δεν δικάστηκε, κανένας δεν τιμωρήθηκε ποτέ για την συμφορά. Ο Μακάριος ήρθε πίσω στην Κύπρο τον Νοέμβριο του 74 κι όταν αντίκρυσε τις μάνες, τις νεαρές γυναίκες και τα μωρά παιδιά των νεκρών και των αγνοουμένων, όταν είδε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους σε άθλιες συνθήκες, σε αντίσκηνα μέσα στις λάσπες και τις αρρώστιες, όταν άκουσε το γοερό κλάμα των κοριτσιών, που τα βίασαν οι εισβολείς, έδωσε κλάδον ελαίας, δηλαδή συγχωρέσε τους. Τάχα για την εθνική συμφιλίωση;
Όχι. Ο Μακάριος δεν ήθελε να ανοίξει ο φάκελος «Κύπρος», διότι, εκτός από την Χούντα του Ιωαννίδη και τις τρομοκρατικές ομάδες στην Κύπρο, συνένοχοι για το ότι φτάσαμε στη καταστροφή ήταν και πολλοί άλλοι. Ήταν, χωρίς καμία ιστορική αμφιβολία και ο ίδιος ο Μακάριος, με τον τρόπο σκέψης και τις πράξεις του από το 1950 που έγινε αρχιεπίσκοπος και εθνάρχης μέχρι τον θάνατό του το 1977, όντας Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Λέχθηκαν και γράφτηκαν πολλά για τον Μακάριο. Υπάρχει όμως ένα σύγγραμμα που γράφτηκε από μια γυναίκα που εκτιμούσε και θαύμαζε τον Μακάριο. Πρόκειται για το ημερολόγιο της Νίτσας Χριστοδούλου, ιδιαιτέρας του Μακαρίου, στο προεδρικό, από το 1960 μέχρι το 1977. Η Χριστοδούλου κατέγραψε στο ημερολόγιό της τις πραγματικές σκέψεις, τις πραγματικές αποφάσεις του Μακαρίου, για σημαντικά γεγονότα που καθόρισαν τη μοίρα αυτού του τόπου. Τα κατέγραψε με αθωότητα, για να μην πω με πολιτική αφέλεια, όντας η ίδια υπέρ του Μακαρίου. Όμως διαβάζοντας το κανείς, με πολιτική σκέψη, θα ανακαλύψει πικρές αλήθειες, που κρύφτηκαν πίσω από μύθους και παραμύθια της Χαλιμάς.
Το ημερολόγιο εξέδωσε το 1981 ο δημοσιογράφος Αλέκος Κωνσταντινίδης, σε βιβλίο με τίτλο «Ένα Προσωπικό Ημερολόγιο». Όμως το βιβλίο απαγορεύτηκε και αποσύρθηκε, διότι εκδόθηκε χωρίς τη σύμφωνο γνώμη της Νίτσας Χριστοδούλου. Βασικά το ημερολόγιο είχε κλαπεί από τους πραξικοπηματίες, όταν μπήκαν στο προεδρικό στις 15 Ιουλίου 1974. Όμως ουδέποτε αμφισβητήθηκε η γνησιότητα ή το περιεχόμενό του. Απαγορεύτηκε για λόγους πνευματικών δικαιωμάτων και παραμένει μέχρι σήμερα μυστικό σύγγραμμα. Μισό αιώνα μετά, κάποιοι δεν θέλουν να ξέρουμε ποιος ήταν ο πραγματικός Μακάριος, πώς πραγματικά σκεφτόταν και ενεργούσε εκείνος ο άνθρωπος που καθόρισε το μέλλον της Κύπρου. Μέσα από ένα ημερολόγιο που έγραψε μια θαυμάστριά του και όχι κάποιος εχθρός του.
Γιατί άραγε;
Η Σιγκαπούρη, με έκταση ίσαμε τα Κοκκινοχώρα και πληθυσμό 5,5 εκατομμύρια, είναι πρότυπο χώρας με την πιο ανταγωνιστική οικονομία στον κόσμο, με νόμους, πειθαρχία και ευημερία, μια χώρα πολύ πιο μπροστά από την Κύπρο. Ήταν κι αυτή βρετανική αποικία. Με το Σχέδιο Rendel απέκτησε αυτοκυβέρνηση το 1959 κι από το 1965 είναι ανεξάρτητη χώρα.
Παρόμοιο σχέδιο εξελικτικής λύσης, ήταν το περιεχόμενο της Διασκεπτικής του Λονδίνου, το 1947, για την Κύπρο. Αυτοκυβέρνηση για κάποια χρόνια και στη συνέχεια αυτοδιάθεση. Εμείς όμως είπαμε ένα βροντερό ΟΧΙ, γιατί θέλαμε Ένωση με την Ελλάδα αμέσως.
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η Βρετανία πρότεινε παρόμοια σχέδια σε όλες τις αποικίες της. Οι μόνοι δύο λαοί που τα απέρριψαν και έκαναν ένοπλο αγώνα, ήταν οι Ελληνοκύπριοι και οι Μάο-Μάο στην Κένυα.
Στη διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ, το 1956, οι Άγγλοι έφεραν το Σχέδιο Harding (και όχι το Radcliffe, που εκ παραδρομής λέω στο βίντεο) που μας φάνηκε καλό, αλλά την ώρα των υπογραφών, ο Μακάριος θέλησε να το συζητήσει ξανά και οι Βρετανοί το απέσυραν. Χρόνια μετά ο Μακάριος και ο Γρίβας κατηγορούσαν ο ένας τον άλλον για τη χαμένη ευκαιρία, που ΔΕΝ έδινε στους Τουρκοκύπριους όλα εκείνα τα τρελά προνόμια που έδωσε τρία χρόνια αργότερα, το 1959, ο Μακάριος, με την υπογραφή του στις συνθήκες Ζυρίχης-Λονδίνου και τα επικαλούνται μέχρι σήμερα για να ζητούν χωριστή κυριαρχία.
Τα τεράστια εκείνα λάθη, δυστυχώς δεν ήταν τα μόνα. Ακολούθησαν πολύ χειρότερα, που μας οδήγησαν σε εθνικές συμφορές και παρέδωσαν τη μισή Κύπρο στην Τουρκία.
Αγγίζει τα όρια της ψυχικής διαταραχής μισό αιώνα μετά τα γεγονότα του 1974 κάποιοι να μην μπορούν να ανεχτούν ούτε καν νύξη κριτικής για τυχόν λάθη του Μακαρίου. Όταν αναζητούμε την ιστορική αλήθεια, είναι εντάξει να κρίνουμε όλους τους άλλους, εκτός από τον Μακάριο, που ήταν ένας άγιος της Εκκλησίας, αλάθητος, άμεμπτος, άσπιλος, αμόλυντος, άχραντος.
Όμως ο Μακάριος ήταν ο ηγέτης των Ελλήνων της Κύπρου για 27 ολόκληρα χρόνια, από το 1950 ως το 1977. Στα χρόνια του Μακαρίου αυτός ο λαός πόνεσε, έκλαψε, πένθησε τα παιδιά του, ξεριζώθηκε από τη γη του, εξαπατήθηκε, προδόθηκε. Δε γίνεται για όλα όσα έγιναν στα χρόνια του Μακαρίου να φταίνε όλοι οι άλλοι εκτός από τον Μακάριο, που ήταν ο ηγέτης μας και έπαιρνε τις αποφάσεις που καθόρισαν την μοίρα μας.
Για το διεφθαρμένο σύστημα που στήθηκε το 1960, καταρρακώνοντας τους αδιάβλητους θεσμούς που είχε στήσει η βρετανική διοίκηση, στη δημόσια υπηρεσία και στη δικαιοσύνη, για το πελατειακό κράτος του ρουσφετιού, που ήθελε τους πολίτες αναξιοπρεπείς, χαφιέδες και γλείφτες, για το κλεφτοκράτος που καταχράστηκε δισεκατομμύρια δημόσιου χρήματος μέχρι σήμερα, δεν γίνεται να φταίνε όλοι οι άλλοι εκτός από τον Μακάριο, που ήταν πρόεδρος αυτής της χώρας τα πρώτα 17 χρόνια.
Δεν είπαμε ότι για όλα έφταιγε ο Μακάριος. Δεν αθωώσαμε κανέναν από τους εχθρούς ή φίλους του Μακαρίου, Έλληνες ή ξένους, που διέπραξαν προδοσία και εγκλήματα εις βάρος του κυπριακού λαού. Δεν αθωώνουμε κανέναν άλλον φταίχτη, όταν αναζητούμε τα λάθη του Μακαρίου. Ούτε την χούντα, ούτε τον Γρίβα και την ΕΟΚΑ βήτα, ούτε κανέναν. Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ.
Θέλουμε να μάθουμε την αλήθεια, για όλους και για όλα ΚΑΙ για τον Μακάριο. Δικαιούμαστε να μάθουμε την αλήθεια. Πρέπει να διδασκόμαστε από τα λάθη μας. Πάρτε το απόφαση λοιπόν όσοι είστε ακόμα ειδωλολάτρες του Μακαρίου, πενήντα χρόνια μετά κι αφήστε επιτέλους την ιστορία να μιλήσει, μην την πιάνετε πάντα από το στόμα!
Πού ήταν η Ελένη όταν σκοτώνονταν οι Έλληνες δέκα ολόκληρα χρόνια στην Τροία για χάρη της; Ο μύθος του Ευριπίδη έλεγε πως η Ελένη δεν πήγε ποτέ στην Τροία. Ήταν στην Αίγυπτο. Το αριστουργηματικό ποίημα «Ελένη», του νομπελίστα ποιητή Γιώργου Σεφέρη για την Κύπρο την θαλασσοφίλητη, τελειώνει ως εξής:
«…αν είναι αλήθεια πως κάποιος άλλος Τεύκρος, ύστερα από χρόνια, ή κάποιος Αίαντας ή Πρίαμος ή Εκάβη ή κάποιος άγνωστος, ανώνυμος, που ωστόσο είδε ένα Σκάμαντρο να ξεχειλάει κουφάρια, δεν το ’χει μες στη μοίρα του ν’ ακούσει μαντατοφόρους που έρχουνται να πούνε πως τόσος πόνος τόση ζωή πήγαν στην άβυσσο για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη.»
Τότε, που γράφτηκε το ποίημα, το 1953, ο Μακάριος είχε καλέσει μυστικά τον στρατηγό Γεώργιο Γρίβα να οργανώσει ένοπλο αγώνα για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Σημειώστε ότι ο Γρίβας είχε συνεργαστεί με τους Βρετανούς λίγα χρόνια προηγουμένως, στην αντίσταση κατά της Γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα, καθώς επίσης και εναντίον των κομμουνιστών στον εμφύλιο πόλεμο. Με ότι κι αν αυτό σήμαινε για τον ισχυρό τότε πολιτικό αντίπαλο του Μακαρίου, το ΑΚΕΛ.
Σε αντίθεση με τον Μακάριο, ο Σεφέρης, ως έμπειρος διπλωμάτης, πρόβλεψε πως οι ήρωές μας θα θυσίαζαν τη ζωή τους για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη που δεν ήταν εκεί, αφού η Βρετανία δε θα επέτρεπε την Ένωση: Διότι ήθελε την Κύπρο στη δική της επιρροή και επίσης λάμβανε πολύ σοβαρά υπόψη τις αντιδράσεις της Τουρκίας ότι, με την Ένωση η Ελλάδα θα εκτεινόταν από το Αιγαίο μέχρι την ανατολική Μεσόγειο, αποκλείοντας γεωπολιτικά την Τουρκία στην νευραλγική αυτή περιοχή.
Ωστόσο ποιος λαμβάνει υπόψη έναν ποιητή; Ο ένοπλος αγώνας ξεκίνησε και σε έξι μήνες, αρχές του 1956, οι Βρετανοί πρότειναν το σχέδιο Radcliffe, που όλοι ομολογούν πως ήταν το καλύτερο που είχαμε ποτέ για λύση του Κυπριακού. Ο Μακάριος το δέχτηκε, όπως και ο Γρίβας, αλλά την τελευταία στιγμή πριν από τις υπογραφές ο Μακάριος θέλησε να το διαπραγματευθεί ξανά, γεγονός που εκνεύρισε τους Βρετανούς και το απέσυραν.
Έτσι, ο αγώνας της ΕΟΚΑ συνεχίστηκε με τους ήρωες να θυσιάζουν τη ζωή τους για την Ένωση με την Ελλάδα. Ο Μακάριος εξορίστηκε στις Σεϋχέλλες από όπου αφέθηκε ελεύθερος για να πάει στην Ελλάδα το 1957, λίγες μέρες μετά τη θυσία του Γρηγόρη Αυξεντίου στον Μαχαιρά και λίγες ημέρες πριν από τον απαγχονισμό του 18χρονου Ευαγόρα Παλληκαρίδη, δύο από τους πιο επιφανείς μάρτυρες του κυπριακού αγώνα για την Ένωση.
Όντας πλέον στην Αθήνα και συγκεκριμένα τον Σεπτέμβριο του 1958, ο Μακάριος συνάντησε την Βρετανίδα πολιτικό Barbra Castle και αιφνιδιάζοντας τους πάντες τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα, ακόμα και την κυβέρνηση Καραμανλή, είπε στην Βρετανίδα πολιτικό ότι μπορούσε να δεχτεί την ανεξαρτησία της Κύπρου, μετά από μια περίοδο αυτοκυβέρνησης με αποκλεισμό τόσο της Ένωσης με την Ελλάδα όσο και της Διχοτόμησης. Στην ουσία εκείνη τη στιγμή δέχτηκε κάτι λιγότερο από εκείνο που μας είχαν προτείνει οι Βρετανοί στη Διασκεπτική του Λονδίνου, το 1947 και στις αρχές του 1956, έξι μήνες μετά την έναρξη του ένοπλου αγώνα, με το Σχέδιο Radcliffe. Γιατί στο Σχέδιο Radcliffe δεν αποκλειόταν η Ένωση, μετά από την περίοδο αυτοκυβέρνησης, ενώ τώρα ο Μακάριος δέχτηκε να αποκλείσει.
Κοντολογίς, ο Μακάριος απέκλεισε τον λόγο για τον οποίο χύθηκε τόσο αίμα και θυσιάστηκαν τόσες ζωές και δέχτηκε κάτι λιγότερο από εκείνο που μπορούσαμε να είχαμε δεχτεί πριν χυθεί τόσο αίμα και χαθούν τόσες ζωές.
Έτσι επιβεβαιώθηκε τραγικά ο ποιητής. Οι μαντατοφόροι ήρθαν τελικά να μας πουν πως τόσος πόνος τόση ζωή πήγαν στην άβυσσο για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη.
Ήταν η θανάσιμη γοητεία της Βαρβάρας που σκότωσε την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα; Εννοώ ήταν η πολιτική επιρροή που άσκησε πάνω στον Μακάριο η Barbara Castle, όταν τον συνάντησε στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 1958; Συνεχίζοντας από το σημείο που μείναμε στο προηγούμενο βίντεο, με τον αριθμό 4, θα έλεγα πως το γιατί ο Μακάριος άλλαξε αιφνιδιαστικά τον εθνικό μας στόχο από την Ένωση στην Ανεξαρτησία στη συνάντησή του με την Βρετανίδα πολιτικό, δεν είναι δύσκολο να ερμηνευτεί ευλόγως, με πολιτικούς όρους, αν και κανείς δεν μπορεί να ξέρει τι ήταν πραγματικά αυτό που τον έκανε να αλλάξει ρότα.
Η αλήθεια είναι ότι η λύση της Ανεξαρτησίας αντί της Ένωσης ήταν πολύ πιο εύκολος στόχος, ενώ αντίθετα ο στόχος της καθαρής Ένωσης, χωρίς παραχώρηση εδάφους ή άλλων ανταλλαγμάτων στην Τουρκία, φαινόταν ανέφικτος. (Στα επόμενα βίντεο θα δούμε ότι η ιδέα να παραχωρηθεί στην Τουρκία έδαφος, με τη μορφή κυρίαρχης βάσης, προκειμένου να ενωθεί το μεγαλύτερο μέρος της Κύπρου με την Ελλάδα, ήταν κάτι που φαίνονταν διατεθειμένοι να δεχτούν πολλοί στην Ελλάδα και στην Κύπρο, ανάμεσά τους και ο Γεώργιος Γρίβας).
Σε μια εποχή που οι βρετανικές αποικίες ελευθερώνονταν η μία μετά την άλλη, η διεθνής κοινότητα θεωρούσε λογικό να ελευθερωθεί και η Κύπρος. Όμως οι μεγάλες δυνάμεις έβλεπαν και τις αντιδράσεις της Τουρκίας, που δεν ήθελε την Ελλάδα, μετά την ένωσή της με την Κύπρο, να εκτείνεται από το Αιγαίο μέχρι την ανατολική Μεσόγειο, αποκλείοντας την Τουρκία από τη νευραλγική αυτή περιοχή.
Η Τουρκία πρόβαλε από την πρώτη στιγμή το αίτημα της διχοτόμησης. Είναι γνωστές οι επιθέσεις Τούρκων εθνικιστών στην Κωνσταντινούπολη εις βάρος των Ελλήνων της Πόλης, όταν ξεκίνησε ο αγώνας της ΕΟΚΑ το 1955 καθώς και οι διαδηλώσεις με σύνθημα «Διχοτόμηση ή θάνατος». Επίσης είχαν ξεκινήσει και οι δικοινοτικές συγκρούσεις στην Κύπρο, όταν ιδρύθηκε η τρομοκρατική οργάνωση ΤΜΤ και οι Τουρκοκύπριοι άρχισαν να εξοπλίζονται.
Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Χάρολντ Μακμίλλαν παρουσίασε τον Ιούνιο του 1958 σχέδιο διχοτόμησης της Κύπρου και απειλούσε ότι θα το εφαρμόσει μονομερώς αν δεν βρεθεί λύση του Κυπριακού. Κάτω από αυτές τις συνθήκες δεν ήταν παράξενο το γεγονός ότι ο Μακάριος έκανε την απότομη στροφή 180 μοιρών προς την ανεξαρτησία.
Πάντως αυτή του η κίνηση τον έφερε σε ρήξη πλέον και με την δεξιά παράταξη στην Κύπρο, μέρος της οποίας δεν τον συγχωρέσε ποτέ, θεωρώντας τον επίορκο. Ενημερώνοντας εκ των υστέρων με επιστολή τον Γεώργιο Γρίβα, ο Μακάριος του έγραψε, ανάμεσα σε άλλα, ότι άλλαξε ρότα γιατί δεν είχε αρκετή στήριξη από την ελληνική κυβέρνηση στο αίτημα της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα.
Για το αν ισχύει αυτό θα μιλήσουμε στο επόμενο βίντεο με τίτλο «Πενήντα Χρόνια Μετά (6)». Θα μιλήσουμε επίσης για τις συμφωνίες Ζυρίχης Λονδίνου και για την επόμενη τους μέρα. Πώς δηλαδή ξεκίνησε η ζωή της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Έχετε μεγαλώσει ή ακόμη σας αρέσουν τα παραμύθια; Ρωτώ, γιατί σε λίγες μέρες κλείνει κιόλας μισός αιώνας από τη προδοσία του 1974 κι ακόμα το παραμύθι για το τι έγινε τότε, αποτελεί επίσημο αφήγημα. Ένα παραμύθι στο οποίο υπάρχει μια δόση αλήθειας, αλλά δεν παύει να είναι παραμύθι. Με τους καλούς και τους κακούς, όπως ορίστηκαν με βάση στερεότυπες απόψεις, οι οποίες δεν τεκμηριώνονται από την ιστορία και δεν αντέχουν στη βάσανο της λογικής. Τα στερεότυπα είναι για τους αφελείς κι οι αφελείς είναι συνήθως τα θύματα της ιστορίας. Καιρός να πούμε τις αλήθειες με βάση τα γεγονότα όπως συνέβησαν και όχι παραποιημένα. Καιρός να διατυπώσουμε τις αμφιβολίες μας, όταν το αφήγημα που μας έχουν πλασάρει είναι διάτρητο από λογικά ερωτήματα.
Στις 15 Ιουλίου 1974 η Χούντα του επίορκου ταξίαρχου Ιωαννίδη έκανε πραξικόπημα για να εφαρμοστεί στην Κύπρο το σχέδιο διχοτόμησης του νησιού, όπως το είχε εκπονήσει ήδη από το 1956 ο Τούρκος συνταγματολόγος Νιχάτ Ερίμ. Η Τουρκία εξυπηρετήθηκε από Έλληνες της Ελλάδας και της Κύπρου για να εισβάλει εδώ και να καταλάβει παραπάνω από το ένα τρίτο του εδάφους, χωρίς ποτέ μέχρι σήμερα να έχει κατηγορηθεί από τη διεθνή κοινότητα για την εισβολή.
Διότι ήταν καλυμμένη. Από την χούντα του προδότη Ιωαννίδη, η οποία έκανε μονομερή πραξικοπηματική επέμβαση στην Κύπρο, με τη βοήθεια της ΕΟΚΑ Β’ και επιπλέον διέταξε την Εθνική Φρουρά και την ΕΛΔΥΚ να μην αποκρούσουν την τουρκική εισβολή.
Ήταν καλυμμένη και από τον Μακάριο, ο οποίος εφτά ώρες πριν από την έναρξη της εισβολής κατάγγειλε επίσημα στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών την Ελλάδα για εισβολή στην Κύπρο, από την οποία κινδυνεύουν και οι Τουρκοκύπριοι, κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να επέμβει κι ενώ ήξερε εκείνη τη στιγμή που μιλούσε ότι τα τουρκικά αποβατικά ήταν ήδη στις ακτές της Κερύνειας, δεν ζήτησε από την Τουρκία καν να δείξει αυτοσυγκράτηση.
Ήταν καλυμμένη η Τουρκία κι από την απροθυμία ή την αδυναμία της κυβέρνησης εθνικής ενότητας που ανέλαβε την εξουσία στην Ελλάδα, όταν έπεσε η χούντα, να αποκρούσει τον δεύτερο γύρο της εισβολής ή τουλάχιστον να τον αποτρέψει διά της διπλωματικής οδού.
Ήταν καλυμμένη η Τουρκία κι από τους άτσαλους χειρισμούς που έκανε η δική μας πλευρά στις συνομιλίες της Γενεύης ανάμεσα στον πρώτο και στον δεύτερο γύρο της εισβολής, χειρισμούς που υπαγόρευε στον Γλαύκο Κληρίδη ο Μακάριος και το λοιπό πολιτικό κατεστημένο, σε συγχορδία με τον επιπόλαιο Υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας Γεώργιο Μαύρο, που δήλωσε εκεί επίσημα ότι η Ελλάδα θα προτιμήσει τον πόλεμο παρά την ταπείνωση και στο τέλος επέλεξε να αφήσει τους Κύπριους αβοήθητους, να τους κυνηγούν, να τους ξεσπιτώνουν και να τους σκοτώνουν οι Τούρκοι τον δεύτερο γύρο της εισβολής.
Οι παραμυθάδες χώρισαν τους καλούς και τους κακούς όπως τους βόλευε. Σε ό,τι αφορά τους Έλληνες, τα έριξαν όλα πάνω στους προδότες της Χούντας αφήνοντας στο απυρόβλητο της ιστορίας όλους τους άλλους.
Σε ό,τι αφορά τους ξένους, τα έριξαν όλα τους Αγγλοαμερικάνους αφήνοντας στο απυρόβλητο την Σοβιετική Ένωση, που είχε επίσης παίξει έναν ύπουλο ρόλο όλα τα προηγούμενα χρόνια και στη διάρκεια της τουρκικής εισβολής, δίνοντας πλήρη διπλωματική κάλυψη στην Τουρκία.
Την Τουρκία πιο πολύ από όλους την εξυπηρέτησαν για να εφαρμόσει στο έδαφος της Κύπρου τα διχοτομικά σχέδια του Νιχάτ Ερίμ, Ελλαδίτες και Κύπριοι, που επίσης πίστευαν ότι η καλύτερη και πιο ασφαλής λύση για το Κυπριακό ήταν η διχοτόμηση. Όσα έγιναν από το 1955 μέχρι και ΣΗΜΕΡΑ ακόμη, για να εξυπηρετήσουν τον σκοπό της διχοτόμησης, δεν έγιναν κατά λάθος, από απειρία ή πολιτική αφέλεια. Έγιναν σκόπιμα. Από εκείνους που μας πουλούσαν πατριωτικά φύκια για μεταξωτές κορδέλες, άλλοτε τάχα για την Ένωση κι άλλοτε της τάχα πιο δίκαιης λύσης που θα έρθει στο αόριστο μέλλον, ενώ στην πραγματικότητα μας οδηγούσαν συνειδητά στη καταστροφική διχοτόμηση.
Δαίμονες και άγγελοι της Κύπρου. Τα στερεότυπα για το ποιοι από τους ξένους ήταν φίλοι μας και ποιοι εχθροί μας, σε κρίσιμες περιόδους, δημιουργήθηκαν στο μυαλό των Ελληνοκυπρίων από τα παραμύθια και τις μισές αλήθειες που μας έλεγαν για δεκαετίες οι δικοί μας πρωταγωνιστές και οι θαυμαστές τους, στην προσπάθειά τους να παρουσιαστούν εκείνοι σαν αθώες περιστερές για τα όσα πάθαμε, ρίχνοντάς τα όλα πάνω στους ξένους.
Οι ξένοι είναι ξένοι και θα εξυπηρετήσουν πρώτα και κύρια τα δικά τους συμφέροντα. Θέλουμε και παπά να μας το πει; Άρα δεν έχει «οι Ρώσοι ήταν φίλοι μας και οι Αμερικάνοι εχθροί μας». Φίλος τους είσαι αν εξυπηρετείς τα συμφέροντά τους. Από εκεί και πέρα φέρσου ΕΞΥΠΝΑ να εξυπηρετήσεις και τα δικά σου συμφέροντα μαζί με τα δικά τους. Πάντως το παιχνίδι το μοιράζουν οι δυνατοί, όχι οι αδύναμοι.
Είναι αυτό που κατάλαβε λάθος ο Μακάριος. Νόμιζε ότι αυτός θα μπορούσε να μοιράζει το παιγνίδι στις υπερδυνάμεις, χωρίς να καταλαβαίνει ότι έπαιζε με τη φωτιά.
Ο Μακάριος έβαλε την Κύπρο στους Αδέσμευτους το 1961, παρά τη διαφωνία του Τουρκοκύπριου αντιπροέδρου της Δημοκρατίας κι άρχισε να φλερτάρει με την Σοβιετική Ένωση μέσα στα μούτρα των Αμερικανών, και μέσα πόδια του ΝΑΤΟ. Μέσα στη σφαίρα επιρροής της Δύσης, όπου οι Σοβιετικοί ήξεραν πως δεν είχαν να παίξουν ουσιαστικό ρόλο οι ίδιοι, απλώς μετά χαράς ανακάτευαν τα χώματα, για να προκαλούν πρόβλημα στην νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ.
Ήταν τα πρώτα χρόνια της Ανεξαρτησίας, τότε που ο Μακάριος, παρόλο που ήταν Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, δήλωνε σε κάθε ευκαιρία δημόσια ότι στόχος παραμένει η καθαρή Ένωση με την Ελλάδα, εννοώντας χωρίς κανένα αντάλλαγμα προς την Τουρκία. Έδινε αυτή την ομολογουμένως σούπερ πατριωτική απάντηση στους επικριτές του, όταν τον αποκαλούσαν επίορκο της Ένωσης. Όμως, την ίδια στιγμή που δήλωνε ενωτικός, φλέρταρε με τη Σοβιετική Ένωση η οποία ήταν εναντίον της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα, διότι δεν ήθελε να γίνει η Κύπρος το αβύθιστο αεροπλανοφόρο του ΝΑΤΟ στην ανατολική Μεσόγειο.
Όταν ο Μακάριος ανακοίνωσε ότι θα αλλάξει μονομερώς το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, τα γνωστά 13 σημεία, ξεκίνησαν οι φασαρίες και είχαμε τα αιματηρά γεγονότα στην Χρυσαλινιώτισσα τα Χριστούγεννα του 1963. Αμέσως μετά οι Τουρκοκύπριοι αποχώρησαν από όλα τα όργανα και τους θεσμούς του κράτους και η Τουρκία απείλησε το 1964 να εισβάλει στην Κύπρο. Επενέβη τότε προσωπικά και την απέτρεψε ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Λίντον Τζόνσον.
Τότε οι Αμερικάνοι παραμέρισαν τους Βρετανούς, θεωρώντας ότι τα έκαναν μαντάρα στην Κύπρο και πήραν πάνω τους το Κυπριακό. Μας είπαν αφού θέλετε Ένωση, ορίστε το σχέδιο Άτσεσον. Ήταν Ιούλιος του 1964. Ο Έλληνας πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου το είδε σαν χρυσή ευκαιρία, διότι θεωρούσε αδύνατον να γίνει Ένωση Κύπρου και Ελλάδας, χωρίς κάποιο αντάλλαγμα για την Τουρκία. Όμως Μακάριος, με την παρασκηνιακή στήριξη της Σοβιετικής Ένωσης, τάισε χυλόπιτα στους Αμερικανούς, λέγοντας ότι το σχέδιο Άτσεσον ήταν σχέδιο διπλής ένωσης, δηλαδή σχέδιο διχοτομικό, διότι έδινε στρατιωτική βάση στην Τουρκία για πενήντα χρόνια, στην Καρπασία και προέβλεπε επίσης αυτοδιοίκηση για τους Τουρκοκύπριους εκεί όπου διέμεναν τότε. Επρόκειτο δηλαδή να δοθεί στην Τουρκία ένα εδαφικό αντάλλαγμα κάπου γύρω στο 10% με 15%. Οπότε, ναι, όντως ήταν σχέδιο διπλής ένωσης και διχοτομικό σε αναλογία 85 με 15. Όμως, όπως κι αν τα κατάφεραν, τελικά η Τουρκία από το 1974 κατέχει παράνομα μεν, αλλά κατέχει για μισό αιώνα πλέον το 37% του εδάφους. Διότι όπως και σήμερα έτσι και τότε δεν ξέραμε τι θέλαμε. Ή μάλλον για την ακρίβεια, μακαριακοί και αντιμακαριακοί τότε, άλλα ήθελαν και άλλα έλεγαν. Με άλλα λόγια μας κορόιδευαν και δεν είναι παράξενο το πού καταλήξαμε, ούτε το πού θα καταλήξουμε ακόμα στη συνέχεια, με τα μυαλά που κουβαλάμε.
Σκοπός μου, στην ιστορική αναδρομή που κάνω για το πώς φτάσαμε στο 1974 και μέχρι σήμερα τραβάμε ακόμη, με άλυτο το Κυπριακό, είναι να πω ΑΛΗΘΕΙΕΣ. Όχι για να «θάψω» τον Μακάριο. Το ότι αναφέρομαι συνεχώς στον Μακάριο είναι επειδή αυτός ήταν ο κεντρικός πρωταγωνιστής, διότι αυτός ήταν ο ηγέτης μας, που έπαιρνε τις αποφάσεις.
Σε συνέντευξή του στην Μελίνα Μερκούρη, το 1975, στην ΕΡΤ, ο Μακάριος παραδέχτηκε ότι έκανε λάθη και ότι, εκ των υστέρων κρίνοντας, κάποιοι χειρισμοί του δεν ήταν επιτυχείς, όμως είπε πως τα ελατήρια του ήταν πάντοτε αγνά, με γνώμονα το συμφέρον του ελληνικού λαού.
Αντιλαμβάνομαι απόλυτα πόσο δύσκολη ήταν η θέση του Μακαρίου, να διαχειρίζεται το πολύπλοκο Κυπριακό πρόβλημα, με αφόρητες πιέσεις από το εξωτερικό και σκληρή κριτική στο εσωτερικό.
Όμως όλα αυτά τα διαμόρφωσε σε πολύ μεγάλο βαθμό ο ΙΔΙΟΣ. Την πολυπλοκότητα του Κυπριακού, με την δική του ρητορική και με τις δικές του αντικρουόμενες αποφάσεις και ενέργειες και κυρίως με την απουσία ειλικρίνειας. Τη μια να λέει έτσι, την άλλη γιουβέτσι, τη μια Ένωση, την άλλη ανεξαρτησία, τη μια να μιλά για το εφικτό και την άλλη να ορκίζεται ξανά στο ευκταίο και να μην παίρνει ποτέ μια απόφαση χωρίς να την αναιρεί την επόμενη στιγμή. Όπως και πολλούς από εκείνους που έγιναν μετά αντίπαλοί του, ο ΙΔΙΟΣ τους επέλεξε. Ο ίδιος επέλεξε τον Γρίβα, τον Γιωρκάτζη, τον Σαμψών, για να φέρω μερικά παραδείγματα. Ναι ήταν διαρκώς κάτω από πίεση, αλλά μια πίεση που ο ίδιος τη θέλησε.
Στην ίδια συνέντευξη αναφέρθηκε αόριστα σε κάποιες δικές του πολύ βιαστικές ενέργειες και είμαι βέβαιος ότι εννοούσε την απόφασή του, το 1963, να αλλάξει μονομερώς τα 13 σημεία του Συντάγματος. Τότε που αντέδρασαν οι Τουρκοκύπριοι κι αποχώρησαν από την Κυπριακή Δημοκρατία.
Πρώτα-πρώτα να πω ότι οι Τουρκοκύπριοι διέπραξαν τότε τεράστιο σφάλμα για τους ίδιους. Η Τουρκία κέρδισε από αυτό, γιατί ενίσχυσε τον ρόλο της ως προστάτης των Τουρκοκυπρίων και με αυτό το πρόσχημα έκανε την εισβολή το 1974, υλοποιώντας αποφασιστικά τα διχοτομικά της σχέδια. Όμως οι Τουρκοκύπριοι δεν κέρδισαν απολύτως τίποτα. Αντίθετα, ταλαιπωρήθηκαν για δεκαετίες στην απομόνωση και τη ανέχεια, εγκλωβισμένοι σε ένα παράνομο καθεστώς.
Μετά την αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων και τον εγκλεισμό τους στους θύλακες, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, στις 4 Μαρτίου 1964, εξέδωσε το ψήφισμα 186, με το οποίο εμμέσως πλην σαφώς αναγνώριζε τη νομιμότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας χωρίς τους Τουρκοκύπριους, με την αίρεση ότι η κυβέρνηση θα έπρεπε να φέρει τις δύο κοινότητες σε συνομιλίες για να λυθεί το πρόβλημα. Από εκείνη τη στιγμή οι Τουρκοκύπριοι έχασαν το παιχνίδι. Η Κυπριακή Δημοκρατία πέρασε στα χέρια των Ελληνοκυπρίων. Από εκείνη τη στιγμή ο απαραίτητος θεσμικός έλεγχος που πρέπει να γίνεται σε κάθε ευνομούμενη δημοκρατία και στη δική μας περίπτωση γινόταν από τη μια κοινότητα πάνω στην άλλη, έπαψε να γίνεται. Οι επικεφαλής των ανεξάρτητων θεσμών αλλά πάνω από όλους ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, απέκτησε μια τεράστια εξουσία. Τολμώ να πω εξουσία μεγαλύτερη κι από του Ερντογάν στην Τουρκία.
Ο Μακάριος λοιπόν βρέθηκε με αυτή την εξουσία από τη μια μέρα στην άλλη. Όπως βεβαίως και όλοι οι πρόεδροι της Κύπρου, από τότε μέχρι σήμερα. Με αυτή την τεράστια εξουσία στα χέρια ο Μακάριος όπως και όλοι οι μετέπειτα πρόεδροι της Κύπρου, θα αναζητούσαν μια λύση του Κυπριακού η οποία θα τους αφαιρούσε αυτή την εξουσία.
Επειδή έγινε ήδη μεγάλο το βίντεο, θα συνεχίσω στο επόμενο για να σας πω τι πράγματα και θαύματα έγιναν τη δεκαετία του 1960 και τι σχέση είχε με Σχέδιο Άτσεσον, του 1964 με το πραξικόπημα της Χούντας του Ιωαννίδη στην Κύπρο τον Ιούλη του 1974.
«Τσιφτετέλι τούρκικο, νινανάι γιάβρουμ νινανάι νάι», μας παίζει κανονικά η Άγκυρα εδώ και σχεδόν 70 χρόνια κι εμείς το χορεύουμε επιδέξια. Το χορεύουμε οι Ελληνοκύπριοι, οι Τουρκοκύπριοι, η Ελλάδα, ακόμα και οι ενδιαφερόμενες για το Κυπριακό μεγάλες δυνάμεις.
Πόσο τέλεια ήρθαν και έδεσαν όλα τα γεγονότα από το 1956 μέχρι και το 2017, που είχαμε το ναυάγιο του Κραν Μοντανά, ώστε η Τουρκία να έχει πλέον εφαρμόσει με σχεδόν απόλυτη επιτυχία το διχοτομικό σχέδιο του Τούρκου συνταγματολόγου Νιχάτ Ερίμ.
Είναι τόσο εκπληκτικό το πώς έγιναν όλα, όπως τα ήθελε η Τουρκία, που πολλές φορές αναρωτιέμαι αν οι δικοί μας έπαιξαν το διχοτομικό παιχνίδι της Τουρκίας από πολιτική απειρία ή αφέλεια ή αν κάποιοι συνέργησαν συνειδητά διότι πίστευαν κι αυτοί πως η διχοτόμηση ήταν μια καθαρή και ασφαλής λύση, είτε για άλλους λόγους που δεν γνωρίζω.
Πάμε όμως να δούμε πώς έγιναν όλα βάσει των τουρκικών σχεδιασμών.
Το 1955 ξεκινά ο αγώνας της ΕΟΚΑ για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, μια απόφαση του εθνάρχη αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ, που κάλεσε τον Γεώργιο Γρίβα να αναλάβει την στρατιωτική οργάνωση και αρχηγία.
Αρχές του 1956, οκτώ μήνες μετά την έναρξη του αγώνα, η Βρετανία δίνει στον Μακάριο πρόταση λύσης του Κυπριακού, μέσω του τότε κυβερνήτη John Harding. Ήταν ίσως η καλύτερη πρόταση που είχαμε ποτέ για λύση του Κυπριακού, που προέβλεπε μια περίοδο αυτοκυβέρνησης μερικών ετών και στη συνέχεια αυτοδιάθεση, δηλαδή να αποφασίσουν οι Κύπριοι αν θέλουν ανεξαρτησία ή Ένωση. Σημειώστε ότι, σε εκείνες τις προτάσεις, η Τουρκία δεν είχε να παίξει κανένα ρόλο, ενώ οι Τουρκοκύπριοι αντιμετωπίζονταν σαν μειονότητα και όχι σαν ισότιμη κοινότητα, όπως έγινε τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1959 με τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου. Ο Μακάριος την ώρα των υπογραφών θέλησε να ξαναδιαπραγματευτεί και οι Βρετανοί απέσυραν το σχέδιο και η χρυσή ευκαιρία έκανε φτερά.
Όμως οι προτάσεις Harding θορύβησαν έντονα την Άγκυρα, που είδε τη Βρετανία να εισηγείται λύση του Κυπριακού, με την Τουρκία έξω από το παιχνίδι. Έτσι ο Τούρκος πρωθυπουργός Αντάν Μεντερές ανέθεσε τον Νιχάτ Ερίμ να εκπονήσει σχέδιο διχοτόμησης της Κύπρου, το οποίο παραδόθηκε στην τουρκική ηγεσία το Φθινόπωρο του 1956 και ξεκίνησε να εφαρμόζεται. Το σχέδιο προέβλεπε γεωγραφικό και διοικητικό διαχωρισμό Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, κάτι που βεβαίως συνεπάγετο μια μαζική μετακίνηση πληθυσμών.
Αλλά πώς θα μπορούσε να γίνει μετακίνηση δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων, σε συνθήκες ειρήνης. Ποιος θα τους έπειθε για να εκτοπισθούν από τα σπίτια, τις πόλεις και τα χωριά τους, για να μοιραστεί η Κύπρος στα δύο; Επίσης πώς θα μπορούσε να πεισθεί η διεθνής κοινότητα για κάτι τέτοιο; Έπρεπε λοιπόν να γίνει ξεκάθαρο ότι οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι, που συμβίωναν για αιώνες ειρηνικά, δεν μπορούσαν πια να συνεχίσουν να ζουν μαζί.
Οι πρώτες επιθέσεις Τουρκοκυπρίων σε Ελληνοκύπριους και ανάποδα, άρχισαν το 1957 και εντάθηκαν το 1958, όταν ιδρύθηκε η τρομοκρατική οργάνωση TMT, στη διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ για την Ένωση.
Καταλαβαίνετε ότι ο σκοπός των συγκρούσεων δεν ήταν μόνο να πεισθούν οι πάντες ότι δεν μπορούν να ζήσουν μαζί οι δύο κοινότητες αλλά και για να θέτει η Άγκυρα θέμα προστασίας των Τουρκοκυπρίων, ώστε με τη λύση του Κυπριακού Ζητήματος, η Τουρκία να μπορεί να παίζει τον ρόλο του προστάτη και του εγγυητή. Όπως και έγινε τελικά, στις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου.
Η Κυπριακή Δημοκρατία ξεκίνησε να λειτουργεί από τις 16 Αυγούστου 1960. Όμως ήταν ένα κράτος που κανένας δεν αγαπούσε. Όλοι συμπεριφέρονταν λες και τους επιβλήθηκε κάτι με το ζόρι και τους έμεινε απωθημένο, τους μεν Ελληνοκύπριους η Ένωση τους δε Τουρκοκύπριους η Διχοτόμηση. Ήταν σαν να ξεκινούσε μια κούρσα για το ποιος θα έκανε το απωθημένο του πραγματικότητα. Οι Έλληνες την Ένωση ή οι Τουρκοκύπριοι τη Διχοτόμηση; Μαντέψτε ποιοι τα κατάφεραν καλύτερα.
Δυστυχώς ο Μακάριος, όντας πρόεδρος της Δημοκρατίας, δεν έχανε ευκαιρία, από τους πρώτους κιόλας μήνες, στα εθνικά μνημόσυνα και σε κάθε ευκαιρία, να λέει στις ομιλίες του ότι σκοπός μας παραμένει η Ένωση. Και δεν ήταν μόνο ο Μακάριος. Ήταν και οι Ελληνοκύπριοι Υπουργοί και βουλευτές. Όλοι τότε μιλούσαν για την Ένωση, αλλά δεν εννοούσαν όλοι το ίδιο πράγμα. Θα σας εξηγήσω αργότερα τι εννοούσε ο καθένας.
Το μεγάλο πολιτικό ολίσθημα του Μακαρίου δεν ήταν οι ομιλίες, αλλά το γεγονός ότι έστειλε από την πρώτη μέρα το μήνυμα στους Τουρκοκύπριους ότι εδώ δε θα τα πάμε καλά. Παραβιάζοντας ο ίδιος ο πρόεδρος το Σύνταγμα, δεν επέτρεψε να γίνουν δημοτικές εκλογές, για να μην εκλέξουν ο Τουρκοκύπριοι δικούς τους δημάρχους στις μεγάλες πόλεις. Κάτι που ο ίδιος ο Μακάριος είχε προτείνει και συμφωνήθηκε να μπει στο Σύνταγμα. Κάτι που βεβαίως βόλευε την Τουρκία, για να λέει στη διεθνή κοινότητα ότι οι Ελληνοκύπριοι υπέγραψαν τις συμφωνίες εγκαθίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενώ δεν ήταν διατεθειμένοι να τις τιμήσουν.
Παράλληλα οι σούπερ πατριώτες και στις δύο κοινότητες είχαν ομάδες εξοπλισμένες και έτοιμες για πόλεμο μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Είναι γνωστό στη δική μας πλευρά το Σχέδιο Ακρίτας που άλλοι το λέγανε αμυντικό και άλλοι ότι ήταν για να ρίξουμε τους Τουρκοκύπριους στη θάλασσα, αλλά είχαν και οι Τουρκοκύπριοι τα αντίστοιχα δικά τους σχέδια. Διότι αυτό ακριβώς ήθελε η Τουρκία: να αποδείξει ότι οι δύο κοινότητες δεν μπορούν να ζήσουν μαζί, και – όπως σας είπα και στην αρχή – όλοι παίζαμε το παιχνίδι της.
Ο γνωστός δικηγόρος Πόλυς Πολυβίου, παλιός στο Κυπριακό, από τη δεκαετία του 1960, επιμένει ότι η Κυπριακή Δημοκρατία, παρά τα σύμφυτα προβλήματά της, λειτουργούσε. Όμως ο Μακάριος θέλησε το 1963 να αλλάξει μονομερώς 13 θεμελιώδη άρθρα του Συντάγματος, χωρίς να έχει τέτοια εξουσία ή δικαίωμα.
Ακολούθησαν διαμαρτυρίες από την Τουρκία και τους Τουρκοκύπριους και η ατμόσφαιρα μύριζε μπαρούτι. Μια σπίθα ήταν αρκετή να μας τινάξει στον αέρα. Και η σπίθα αυτή προέκυψε το βράδυ της 21ης Δεκεμβρίου 1963. Όταν ένα αστυνομικό περίπολο, με Ελληνοκύπριους αστυνομικούς, σταμάτησε ένα αυτοκίνητο Τουρκοκυπρίων στην παλιά Λευκωσία για να κάνει έλεγχο. Οι Τουρκοκύπριοι, που ήταν οπλισμένοι, αντέδρασαν, άρχισε το πιστολίδι και σκοτώθηκε μια ιερόδουλη που είχαν μέσα στο αυτοκίνητο οι Τουρκοκύπριοι, η Τζεμαλιέ. Από εκείνη τη στιγμή τα επεισόδια επεκτάθηκαν σε όλη την παλιά Λευκωσία ανάμεσα σε Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους, αφού ήταν όλοι πάνοπλοι και προετοιμασμένοι.
Στις αρχές του 1964 οι Τουρκοκύπριοι αποχώρησαν από την Κυπριακή Δημοκρατία και κλείστηκαν στους θύλακές τους. Το σχέδιο του Νιχάτ Ερίμ για διχοτόμηση της Κύπρου, με γεωγραφικό και διοικητικό διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων, εξελισσόταν τέλεια.
Στο επόμενο βίντεο, θα πούμε πώς φτάσαμε στο προδοτικό πραξικόπημα της Χούντας, το1974.
Στις 8:20 το πρωί, της Δευτέρας 15 Ιουλίου 1974, ξεκινούσε το πραξικόπημα που διέταξε ο παρανοϊκός, αόρατος δικτάτορας της Ελλάδας, ταξίαρχος Δημήτριος Ιωαννίδης. Άρματα και καταδρομείς της Εθνικής Φρουράς άνοιξαν πυρ εναντίον του Προεδρικού Μεγάρου στη Λευκωσία, ενώ ταυτόχρονα άλλες ομάδες κατέλαβαν το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου και μετέδωσαν την ψευδή είδηση ότι ο Μακάριος ήταν νεκρός.
Ο Μακάριος διέφυγε από το προεδρικό και κατέφυγε στην Πάφο, όπου απηύθυνε διάγγελμα ότι είναι ζωντανός, καλώντας τον κυπριακό λαό να αντισταθεί στο πραξικόπημα, γιατί σκοπός της χούντας ήταν να διχοτομήσει την Κύπρο. Την επομένη μέρα, στις 16 Ιουλίου, ο Μακάριος φυγαδεύτηκε από τους Βρετανούς, οι οποίοι τον μετέφεραν μέσω Μάλτας στο Λονδίνο και ξεκαθάρισαν ότι μόνο αυτόν αναγνωρίζουν ως νόμιμο πρόεδρο της Κύπρου. Στη συνέχεια τον μετέφεραν στη Νέα Υόρκη, όπου τα μεσάνυχτα της 19ης προς την 20ή Ιουλίου, ώρα Κύπρου, έκανε τη γνωστή ομιλία στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και κατάγγειλε την Ελλάδα, της Χούντας, ότι έκανε εισβολή στην Κύπρο, από την οποία κινδυνεύουν και οι Τουρκοκύπριοι.
Θέλω να το κάνω σαφές πριν προχωρήσω πως για το πραξικόπημα οι ευθύνες εκείνων που το διέπραξαν δεν συγκρίνονται με τις ευθύνες κανενός άλλου, ούτε κατά διάνοια μπορεί να δοθεί ελαφρυντικό στους προδότες, επειδή διέπραξε λάθη και ο Μακάριος. Όλοι ήξεραν πως – αν γινόταν πραξικόπημα- θα έκανε εισβολή η Τουρκία κι όμως ο Ιωαννίδης το έκανε. Ακριβώς γι’ αυτό το λόγο: Για να επέμβει η Τουρκία, να καταλάβει το 15% του εδάφους της Κύπρου και να γίνει η διπλή ένωση, όπως προέβλεπε το σχέδιο Άτσεσον, που απέρριψε ο Μακάριος, δέκα χρόνια προηγουμένως, το 1964.
Την ημέρα του πραξικοπήματος και τις επόμενες μέρες, οι πραξικοπηματίες διέπραξαν φρικτές δολοφονίες, όχι μόνο ενόπλων αντιστασιακών αλλά και άοπλων πολιτών, αριστερών και μακαριακών. Εκείνα τα πολιτικά εγκλήματα, όπως άλλωστε και τα προηγούμενα, που έγιναν στις δεκαετίες του 1950 και του 196 0, εις βάρος Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, δεν δικάστηκαν ποτέ. Ο Μακάριος, επιστρέφοντας στην Κύπρο, τον Δεκέμβριο του 1974, έδωσε «κλάδον ελαίας», δηλαδή αμνηστία, σε όλους όσοι συμμετέσχαν στις παράνομες ενέργειες εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας, περιλαμβανομένου και του πραξικοπήματος. Στο πλαίσιο αυτής της αμνηστίας την έβγαλαν καθαρή και οι φονιάδες. Για λόγους «εθνικής συμφιλίωσης». Αλλά τι είδους συμφιλίωση μπορεί να κάνει ένας λαός με ψυχρούς δολοφόνους; Από πού κι ως πού, ένας λαός που προδόθηκε, ξεσπιτώθηκε, έζησε τις σκληρές συνθήκες της προσφυγιάς, έκλαψε τα παιδιά του, χιλιάδες νεκρούς, θα έπρεπε να συμφιλιωθεί με αίτιους της καταστροφής του;
Ο μόνος που καταδικάστηκε σε Ελλάδα και Κύπρο για το πραξικόπημα ήταν, το 1976, ο Νίκος Σαμψών, τον οποίο η Χούντα πήρε κυριολεκτικά από το πουθενά και τον διόρισε «πρόεδρο» την πρώτη μέρα του πραξικοπήματος. Κανένας άλλος. Ούτε ο Ιωαννίδης δικάστηκε ποτέ για την προδοσία της Κύπρου, ούτε οι τότε πολιτειακοί αξιωματούχοι στην Ελλάδα ή οι στρατιωτικοί αρχηγοί και αξιωματικοί που διέταξαν ή διέπραξαν το πραξικόπημα. Οι χουντικοί δικάστηκαν και καταδικάστηκαν για το πραξικόπημα στην Ελλάδα, ενώ η οποιαδήποτε αναφορά στην τραγωδία της Κύπρου στη διάρκεια της δίκης της χούντας, ανακοπτόταν αμέσως από τους δικαστές, γιατί ήταν εκτός θέματος.
Ο πραγματικός φάκελος της Κύπρου δεν άνοιξε ποτέ. Ασχολήθηκε με αυτόν η Ελληνική Βουλή στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και η κυπριακή Βουλή των Αντιπροσώπων στη δεκαετία του 2000, όμως και τα δύο πορίσματα κρίθηκαν από πολλούς μεροληπτικά, μη επαρκώς στοιχειοθετημένα, με σοβαρά κενά λόγω απόκρυψης σημαντικών στοιχείων, με πλήθος από αναπάντητα ερωτήματα και με κάποια προφανώς πλαστά έγγραφα που υιοθετήθηκαν επειδή βόλευαν το επίσημο αφήγημα.
Πώς όμως από το «νενικήκαμεν» της ανεξαρτησίας, το 1960, φτάσαμε στην τραγωδία της ντε φάκτο διχοτόμησης του 1974; Γιατί απέρριψε ο Μακάριος, το 1964, το αμερικανικό σχέδιο Άτσεσον, για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, παρά το ότι η κυβέρνηση και η αντιπολίτευση στην Ελλάδα ήταν υπέρ της αποδοχής του; Ποια ήταν τα μεγαλύτερα πολιτικά σφάλματα του Μακαρίου και των αντιπάλων του; Σφάλματα ασυγχώρητα, γιατί εξυπηρέτησαν με ένα τρόπο ύποπτα τέλειο τα σχέδια διχοτόμησης της Κύπρου, που ξεκίνησε να εφαρμόζει από το 1956 η Τουρκία. Τα σχέδια του Νιχάτ Ερίμ, για γεωγραφικό και διοικητικό διαχωρισμό Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, με τη μαζική μετακίνηση πληθυσμών, προφανώς χωρίς την θέλησή τους. Σχέδια τα οποία υλοποιήθηκαν κατά τρόπο αποφασιστικό μετά το πραξικόπημα του 1974. Γιατί ο Ιωαννίδης έκανε το πραξικόπημα, ενώ όλοι ήξεραν ότι θα ακολουθούσε εισβολή της Τουρκίας, αν γινόταν πραξικόπημα; Και ποιος ήταν ο πραγματικός λόγος που ο Μακάριος έδωσε αμνηστία στους υπαίτιους μιας τόσο μεγάλης καταστροφής;
Δυστυχώς σε ένα βίντεο δεν χωράνε όλα αυτά και χρειάζεται να τα πούμε σε πολλά βίντεο, σιγά σιγά.
(ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Στο βίντεο εκ παραδρομής είπα ότι οι προεδρικές εκλογές έγιναν το 1967, αλλά ήταν τον Φεβρουάριο του 1968)
Όταν ο καπετάνιος βγάζει το καράβι σε αχαρτογράφητα νερά, διότι νομίζει ότι μπορεί να διατάζει τους ωκεανούς να του κάνουν μπουνάτσα, οι επιβάτες μάλλον έχουν μπλέξει άσχημα. Εκτός αν πιστεύουν κι αυτοί ότι ο καπετάνιος έχει το δικαίωμα να διατάζει τους ωκεανούς, οπότε για τις τραμουντάνες που τραντάζουν το καράβι φταίνε οι ωκεανοί και όχι ο καπετάνιος.
Κάπως έτσι έμοιαζε το καράβι της Κύπρου, με καπετάνιο τον Μακάριο και επιβάτες τον Κυπριακό λαό, τη δεκαετία του 1960. Θα συνεχίσω να σας λέω την ιστορία εκείνης της εποχής, που η ουρά της φτάνει μέχρι σήμερα. Αναγκαστικά θα πάρω θέση κριτή των γεγονότων, για ένα απλό λόγο: Διότι οι προθέσεις πίσω από τις πράξεις του Μακαρίου δεν ήταν ειλικρινείς και ξεκάθαρες, άσχετα αν ο ίδιος έλεγε και ο λαός τον πίστευε ότι οι προθέσεις του ήταν αγνές.
Σας έχω πει σε προηγούμενα βίντεο πιο αναλυτικά για την απόφαση του Μακαρίου να κάνει ένοπλο αγώνα για την Ένωση, που ξεκίνησε το 1955 και μετά από δύο χρόνια, καθώς θυσίαζαν εδώ οι ήρωές μας την ζωή τους για την Ένωση, ο Μακάριος το γύρισε στην ανεξαρτησία, ακυρώνοντας τελείως τη σκοπιμότητα του αγώνα και χαραμίζοντας τη θυσία τόσων νέων ανθρώπων. Διότι την ανεξαρτησία μπορούσαμε να την κερδίσουμε, όπως όλες τότε οι βρετανικές αποικίες, χωρίς ένοπλο αγώνα.
Όμως, και παρόλο που ήταν τότε, στις αρχές της δεκαετίας του 50, αρνητικοί με την Ένωση ΟΛΕΣ οι μεγάλες δυνάμεις, Βρετανία, Ηνωμένες Πολιτείες και Σοβιετική Ένωση, ο Μακάριος πίστευε ότι μπορούσε να διατάξει όλους εκείνους τους ωκεανούς να του κάνουν μπουνάτσα για να πάει το καράβι στην Ελλάδα. Με μια έπαρση αυτοπεποίθηση και έπαρση ακατανόητη, στις αρχές του 1956 χαράμισε τις προτάσεις Harding, την τελευταία χρυσή ευκαιρία για μια λύση του Κυπριακού, πολύ καλύτερη από εκείνην που αναγκάστηκε να δεχτεί τέσσερα χρόνια αργότερα, στις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, με την ωρολογιακή βόμβα της διχοτόμησης στα θεμέλια του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας και με την Τουρκία μπάστακα πάνω από τα κεφάλια μας, ως εγγυήτρια δύναμη.
Με το καλημέρα του ανεξάρτητου κυπριακού κράτους, ο Μακάριος ξεκίνησε την τακτική του παραγκωνισμού της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Απαγόρευσε τη διεξαγωγή δημοτικών εκλογών, για να μην εκλέξουν οι Τουρκοκύπριοι τους δικούς τους δημάρχους στους τουρκομαχαλάδες, βάσει του Συντάγματος. Έτσι, ενώ σχεδόν σε όλη τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας οι Κύπριοι ψήφιζαν δημάρχους και δημοτικά συμβούλια, στα 17 χρόνια του Μακαρίου τους δημάρχους και τους δημοτικούς συμβούλους τους διόριζε ο Μακάριος και πάλι κατά παράβαση του Συντάγματος. Δημοτικές εκλογές έγιναν για πρώτη φορά το 1986, 26 χρόνια μετά την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας.
(Σημειώστε ότι – και πάλι κατά παράβαση του Συντάγματος- οι βουλευτικές εκλογές δεν έγιναν στα πέντε χρόνια, δηλαδή το 1965 αλλά στα δέκα, δηλαδή το 1970. Οι προεδρικές εκλογές – και πάλι κατά παράβαση του Συντάγματος- δεν έγιναν στα 5 χρόνια, αλλά στα οκτώ, το 1968. Ήταν τότε που έφαγε στα μούτρα τα γιαούρτια ο μοναδικός τότε ανθυποψήφιος του Μακαρίου, ο γιατρός Τάκης Ευδόκας, όταν μπήκαν Μακαριακοί τραμπούκοι στην προεκλογική του συγκέντρωση στην πλατεία Σολωμού και την διέλυσαν.)
Παράλληλα, στο εσωτερικό, οι δύο κοινότητες ετοιμάζονταν μυστικά για πόλεμο η μια εναντίον της άλλης. Εκπονούσαν στρατιωτικά σχέδια και όπλιζαν παράνομες ομάδες, από τη μια ο Ραούφ Ντενκτάς κι από την άλλη ο πανίσχυρος (υπερ)Υπουργός Εσωτερικών και Αμύνης Πολύκαρπος Γιωρκάτζης, με τις ευλογίες βέβαια του Μακαρίου. Ταυτόχρονα, σε πολιτικό επίπεδο, σοβούσε διαρκώς η ρήξη και η ένταση, καθετί που μπορούσε να οδηγήσει σε κόντρα μεγεθυνόταν και γινόταν ο ψύλλος κάμηλος, που λέμε στην Κύπρο. Οι προκλήσεις ήταν και από τις δύο πλευρές και ήταν σκόπιμες. Ήθελαν να φτάσει ο κόμπος στο χτένι, για να διαλυθεί ο γάμος, οι μεν Ελληνοκύπριοι για να κάνουν την Ένωση, οι δε Τουρκοκύπριοι για να πάμε σε Διχοτόμηση.
Μέσα σε αυτό το τοξικό κλίμα, φτάνουμε στο 1963, όταν ο Μακάριος αιφνιδιάζει τους πάντες, σε ανατολή και δύση, μαζί και την Ελλάδα, ανακοινώνοντας την απόφασή του να αλλάξει μονομερώς, από μόνος του δηλαδή, το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, που ο ίδιος είχε προσυπογράψει τρία χρόνια πριν. Ήταν τότε που του είπε ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου ότι «κινδυνεύουμε, Μακαριώτατε, να μαθαίνουμε τα νέα της Κύπρου από τις εφημερίδες».
Η ενέργεια εκείνη του Μακαρίου δεν ήρθε μόνη. Ήρθε μαζί με προκλήσεις που ανέβασαν κατακόρυφα τον δείκτη της έντασης. Χαρακτηριστικά να σας πω για την βόμβα κάτω από τον ανδριάντα του Μάρκου Δράκου, στον κυκλικό κόμβο της Πύλης Πάφου, στις 3 Δεκεμβρίου του 1963. Ήταν μια προβοκάτσια του Γιωρκάτζη, την οποία φόρτωσε στους Τούρκους. Ταυτόχρονα άρχισαν να διαρρέουν δηλητηριώδεις φήμες όπως, για παράδειγμα ότι οι Τούρκοι επρόκειτο να επιτεθούν για να σφαγιάσουν τους Χριστιανούς μέσα στις εκκλησιές τα Χριστούγεννα. Μέσα σ’ αυτό το εκρηκτικό κλίμα και με τους οπλοφόρους στις δύο κοινότητες να είναι κυριολεκτικά με το δάκτυλο στη σκανδάλη, ξέσπασαν τη νύχτα της 21ης Δεκεμβρίου τα επεισόδια που έμειναν στην ιστορία ως «τα ματωμένα Χριστούγεννα του 63». Ένα περιπολικό με Ελληνοκύπριους αστυνομικούς ανέκοψε ένα αυτοκίνητο με Τουρκοκύπριους ανθρώπους της νύχτας. Άρχισε πιστολίδι, σκοτώθηκε μέσα στο αυτοκίνητο η ιερόδουλη Τζεμαλιέ και το επεισόδιο εξελίχτηκε σε πόλεμο στους μαχαλάδες της παλιάς Λευκωσίας.
Μετά από αυτό ακολούθησε μια εφιαλτική δεκαετία για την Κύπρο. Μια Οδύσσεια κυριολεκτικά από τη Σκύλα στη Χάρυβδη, σε ένα ανερμάτιστο καράβι, χωρίς μπούσουλα και με έναν καπετάνιο στο τιμόνι που νόμιζε, όπως είπα και στην αρχή, ότι όριζε τους ωκεανούς. Το βέβαιο, για μένα, είναι πως όλοι εκείνοι, Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι, Μακάριοι, Γρίβες, Ντενκτάσηδες, Γιωρκάτζηδες και λοιποί, έπαιζαν ακούσια ή εκούσια το διχοτομικό παιχνίδι της Τουρκίας.
Ένα ποντίκι στέκεται ανάμεσα σε δύο ελέφαντες που τσακώνονται μεταξύ τους, με τα νεύρα τους τεντωμένα και προσπαθεί (το ποντίκι) να κάνει παιχνίδι. Κάποια στιγμή το ποντίκι πάει και δίνει μια κλωτσιά στον ένα από τους δύο ελέφαντες. Ερώτηση: πόσα τοις εκατόν δίνεις στην πιθανότητα να κουτσάνει ο ελέφαντας από την κλωτσιά του ποντικού και να τον πάνε στο νοσοκομείο και πόσα τοις εκατό να πατήσει ο ελέφαντας το ποντίκι και να το λιώσει;
Στη δεκαετία του 1960 ο Μακάριος, έπαιζε παιχνίδι ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Σοβιετική Ένωση. Στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου και μάλιστα σε μια φάση που οι δύο υπερδυνάμεις βρέθηκαν στα πρόθυρα πυρηνικού πολέμου. Τον Απρίλιο του 1961 με την βοήθεια της CIA εξόριστοι Κουβανοί αποβιβάστηκαν στον Κόλπο των Χοίρων με σκοπό να ανατρέψουν τον Φιδέλ Κάστρο αλλά η επιχείρηση απέτυχε. Ο Κάστρο προσέγγισε ακόμα περισσότερο τη Σοβιετική Ένωση και τον Οκτώβριο του 1962 οι Αμερικάνοι ανακάλυψαν ότι η Σοβιετική Ένωση είχε εγκαταστήσει στην Κούβα πυρηνικούς πυραύλους ικανούς να πλήξουν τις Ηνωμένες Πολιτείες. Για την εκτόνωση της εξαιρετικά επικίνδυνης κρίσης, ο μεν Νικήτα Χρουστσόφ απέσυρε τους πυραύλους από την Κούβα, ο δε Τζον Κένεντι απέσυρε τους παρόμοιους πυραύλους Jupiter από την Τουρκία. Κρατήστε αυτό το τελευταίο γιατί έχει σημασία.
Στη διάρκεια λοιπόν αυτής της επικίνδυνης κρίσης στην Καραϊβική, ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις, ο Μακάριος έβαλε την Κύπρο, τον Σεπτέμβριο του 1961, στο φιλοσοβιετικό Κίνημα των Αδεσμεύτων, παρά την διαφωνία του Τουρκοκύπριου Αντιπροέδρου Φαζίλ Κουτσιούκ. Η κίνηση αυτή θορύβησε έντονα τη Δύση και ιδιαίτερα τους Αμερικανούς οι οποίοι σε καμία περίπτωση δεν ήθελαν να έχουν εδώ, σ’ αυτό το κρίσιμο γεωγραφικό σημείο, της Ανατολικής Μεσογείου, προβλήματα παρόμοια με αυτά που είχαν με την Κούβα. Άλλωστε γι’ αυτό ακριβώς κάποιοι αποκάλεσαν τον Μακάριο «ο Κάστρο της Μεσογείου». Προφανώς όχι κολακευτικά, αν και πολλοί τότε στην Κύπρο, όχι Κουβανοί που έζησαν στην Κούβα του Κάστρο, αλλά Κύπριοι «επαναστάτες του γλυκού νερού», θεωρούσαν τίτλο τιμής για τον Μακάριο να τον λεν «Κάστρο της Μεσογείου». Θεωρούσαν τύπου μαγκιά του ποντικού να κλωτσά τον ελέφαντα, πάνω στον καυγά του με τον άλλον ελέφαντα.
Η φιλοσοβιετική κατεύθυνση που πήρε η Κύπρος, εν μέσω της κρίσης στην Κούβα, θεωρήθηκε ύποπτη από τους Αμερικανούς και οι υποψίες τους εντάθηκαν ακόμη περισσότερο τον Οκτώβριο του 1962, όταν οι Σοβιετικοί (οι Ρώσοι) απαίτησαν να αποσυρθούν οι αμερικανικοί πύραυλοι από την Τουρκία, για να λήξει η κρίση στην Κούβα. Κι ακόμη πιο πολύ ανησύχησαν από τις πληροφορίες της CIA ότι οι δύο κοινότητες στην Κύπρο εξοπλίζονται και εκπαιδεύονται για πόλεμο μεταξύ τους. Πόλεμο που θα μπορούσε να εξελιχθεί σε σύγκρουση ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία δύο πολύτιμους για τις Ηνωμένες Πολιτείες συμμάχους στην νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Οι Αμερικάνοι υποψιάζονταν ότι όλα αυτά ήταν δουλειά της Σοβιετικής Ένωσης με τη βοήθεια του Μακαρίου.
Τον Νοέμβριο του 1963 ο Μακάριος εξήγγειλε αιφνιδια στικά την πρόθεσή του να αλλάξει μονομερώς 13 σημεία του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το κλίμα στην Κύπρο έγινε πλέον εκρηκτικό και ήταν ολοφάνερο ότι και οι δύο πλευρές έψαχναν με το κερί αφορμή για να ξεσπάσει ο πόλεμος. Η αφορμή βρέθηκε – εγώ πιστεύω ήταν στημένη- με το επεισόδιο στην παλιά Λευκωσία, στις 21 Δεκεμβρίου του 1963, στο οποίο σκοτώθηκε η Τουρκοκύπρια πόρνη. Τα επεισόδια, γνωστά ως «ματωμένα Χριστούγεννα του 63» εξαπλώθηκαν από το ίδιο βράδυ στη Λευκωσία και στη συνέχεια σε όλη την Κύπρο. Στις 30 Δεκεμβρίου οι Τουρκοκύπριοι αποχώρησαν από όλες τις κρατικές δομές της Κυπριακής Δημοκρατίας και κλείστηκαν σε θύλακες. Σε μια προσπάθεια να σταματήσουν οι συγκρούσεις, η Βρετανία έστειλε αμέσως μια προσωρινή ειρηνευτική δύναμη, από τον Δεκέμβριο δηλαδή του 1963 και ήταν τότε που ο Βρετανός στρατηγός Peter Young χάραξε πάνω στον χάρτη της Λευκωσίας μια γραμμή με πράσινο μελάνι, για να χαράξει τα όρια των τουρκοκυπριακών μαχαλάδων. Ήταν η «πράσινη γραμμή», που υπάρχει μέχρι σήμερα.
Στις 4 Μαρτίου, με το ψήφισμα 186, που είχε προτείνει η Βρετανία, το Συμβούλιο Ασφαλείας αναγνώρισε τη νομιμότητα και τη συνέχεια της Κυπριακής Δημοκρατίας, χωρίς τους Τουρκοκύπριους, αλλά με τον όρο η κυβέρνηση να καλέσει τις δύο κοινότητες σε συνομιλίες για να λυθεί ΣΥΝΤΟΜΑ το πρόβλημα. Με το ίδιο ψήφισμα ήρθε στην Κύπρο από τότε και η OUNFICYP.
Παρόλα αυτά η κρίση δεν έλεγε να εκτονωθεί. Τα επεισόδια συνεχίζονταν. Η Τουρκία απείλησε ότι θα εισβάλει στην Κύπρο, για να προστατεύσει τους Τουρκοκύπριους. Ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου προειδοποίησε διά της διπλωματικής οδού τους Αμερικάνους ότι τυχόν εισβολή της Τουρκίας θα σήμαινε ελληνοτουρκικό πόλεμο. Ο πρόεδρος Λίντον Τζόνσον έστειλε στις 5 Ιουνίου του 1964 αυστηρή επιστολή προς τον πρωθυπουργό της Τουρκίας Ινονού, ότι οι ΗΠΑ δεν θα στήριζαν την Τουρκία σε μια τέτοια ενέργεια, η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει επίθεση της Σοβιετικής Ένωσης εναντίον της. Με την κίνησή τους αυτή οι Αμερικάνοι έκοψαν την φόρα της Τουρκίας. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι πριν από τον Λίντον Τζόνσον έστειλε και ο Νικήτα Χρουστσόφ προειδοποίηση στην Άγκυρα και πολλοί Κύπριοι πιστεύουν μέχρι σήμερα ότι ήταν ο Χρουστσόφ εκείνος που απέτρεψε την τουρκική εισβολή, αλλά τέτοιο ιστορικό ντοκουμέντο δεν έχει επιβεβαιωθεί. Πρόκειται μάλλον για προϊόν της σοβιετικής προπαγάνδας, που ευδοκιμούσε πολύ στην Κύπρο.
Εν πάση περιπτώσει, η αναφορά του Αμερικανού Προέδρου σε ενδεχόμενη επίθεση της Σοβιετικής Ένωσης εναντίον της Τουρκίας, αντανακλά την ανησυχία των Ηνωμένων Πολιτειών ότι ο Μακάριος έπαιζε ένα ύπουλο παιχνίδι με την Σοβιετική Ένωση για να αποδυναμώσει το ΝΑΤΟ στην ανατολική Μεσόγειο και ότι ενδεχομένως η απαίτηση των Σοβιετικών να φύγουν οι πύραυλοι Jupiter από την Τουρκία, ένα χρόνο προηγουμένως, ήταν στο πλαίσιο του ίδιου σχεδιασμού.
Από εκείνη τη στιγμή οι Αμερικανοί παραμέρισαν του Βρετανούς και πήραν απάνω τους το Κυπριακό. Ήρθαν με τρεις διαδοχικές προτάσεις για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Σύσσωμη η ελληνική πολιτική ηγεσία, κυβέρνηση και αντιπολίτευση, θεώρησαν την δεύτερη και την τρίτη πρόταση μεγάλες ευκαιρίες για λύση του Κυπριακού με ένωση. Ο Μακάριος όμως είπε ένα βροντερό ΟΧΙ.
Σήμερα θα σας μιλήσω για παράνοια. Την πολιτική παράνοια του 1964. Τα πριν από εκείνη τη χρονολογία σας τα είπα στα προηγούμενα βίντεο. Είμαστε λίγο μετά τα «ματωμένα Χριστούγεννα του 63», την αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων από τις κρατικές δομές της Κυπριακής Δημοκρατίας και τον εγκλεισμό τους στους θύλακές τους. Οι συγκρούσεις μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων συνεχίζονταν και στις 4 Μαρτίου 1964 το Συμβούλιο Ασφαλείας ενέκρινε το ψήφισμα 186, το οποίο αναγνώριζε τη νομιμότητα και συνέχεια της Κυπριακής Δημοκρατίας, χωρίς τους Τουρκοκύπριους, αλλά με την σύσταση να καλέσει η κυβέρνηση Μακαρίου τις δύο κοινότητες σε συνομιλίες για σύντομη λύση του προβλήματος.
Ωστόσο οι συγκρούσεις συνεχίζονται. Άμαχοι, γυναίκες και παιδιά είναι ανάμεσα στα θύματα, από τη μια της τουρκοκυπριακής τρομοκρατικής οργάνωσης ΤΜΤ και από την άλλη των παραστρατιωτικών ομάδων που επέτρεψε τότε ο Μακάριος να φτιάξουν συνεργάτες του, όπως ο Γιωρκάτζης, ο Λυσσαρίδης και ο Σαμψών. Αργότερα, τον Ιούνιο του 1964 ο Γεώργιος Γρίβας επέστρεψε στην Κύπρο για να ιδρύσει και να οργανώσει την Εθνική Φρουρά.
Στο μεταξύ όμως, από τον Απρίλιο του 64 ο Γεώργιος Παπανδρέου άρχισε να αποστέλλει στην Κύπρο μυστικά την ελληνική μεραρχία. Μέχρι τον Οκτώβριο είχαν έρθει με τον οπλισμό τους οκτώμισι χιλιάδες Ελλαδίτες στρατιώτες συν άλλοι για την Εθνική Φρουρά, κάπου συνολικά γύρω στους 11 χιλιάδες.
Η ελληνική μεραρχία, δεν λάμβανε μέρος στις συγκρούσεις με τους Τουρκοκύπριους, γιατί υπαγόταν απευθείας στον Έλληνα πρωθυπουργό και ο Γεώργιος Παπανδρέου δεν ήθελε να συνεχίζονται τα επεισόδια. Ήθελε να βρεθεί σύντομα λύση γιατί καταλάβαινε πως το μόνο που εξυπηρετούσαν τα θλιβερότατα επεισόδια ήταν τα διχοτομικά σχέδια της Τουρκίας. Άλλωστε η μεραρχία ήρθε στην Κύπρο με την σιωπηρή έγκριση των Αμερικανών και με τη δικαιολογία ότι θα προστάτευε αποτελεσματικά την Κύπρο σε περίπτωση τουρκικής εισβολής. Η εκτίμησή μου είναι ότι οι Αμερικανοί ήθελαν να υπάρχει εδώ μια αποτρεπτική ελληνική δύναμη, για να μην κάνει η Τουρκία ανεξέλεγκτα απόβαση στην Κύπρο αλλά και για έναν άλλον λόγο: διότι ήθελαν να ελέγχουν τον Μακάριο. Ο Μακάριος ήθελε να δείχνει καλό πρόσωπο και στους Ρώσους και στους Αμερικάνους. Μάλιστα πήγε στην Ουάσιγκτον και συνάντησε τον Τζον Κένεντι το 1963. Όμως, για λόγους που σας είπα χτες οι Αμερικάνοι δεν του είχαν εμπιστοσύνη, φοβόνταν ότι έπαιζε το παιχνίδι της Μόσχας.
Παρά να κάνει παιχνίδι ο Μακάριος οι Αμερικανοί προτιμούσαν την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, ώστε να γίνει πλέον η Κύπρος το αβύθιστο αεροπλανοφόρο του ΝΑΤΟ στην ανατολική Μεσόγειο. Για τον ίδιο όμως λόγο ήταν σφόδρα εναντίον της Ένωσης η Σοβιετική Ένωση.
Στις 6 Ιουλίου ξεκίνησαν στην Γενεύη συνομιλίες ανάμεσα στις Εγγυήτριες Ελλάδα, Τουρκία, Βρετανία. Η Τουρκία κατέβηκε με απαιτήσεις, αφού στην Κύπρο Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι έπαιζαν το παιχνίδι της. Σκοτώνονταν μεταξύ τους για να έχει η Τουρκία ισχυρή πρόφαση να ζητά διχοτόμηση. Παρενέβησαν οι Αμερικανοί, με τον Υπουργό Εξωτερικών Ντιν Άτσεσον και πρότειναν Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, με εδαφικό αντάλλαγμα στην Τουρκία, η οποία ζήτησε κυρίαρχη βάση στην Καρπασία και αυτοκυβέρνηση των Τουρκοκυπρίων εκεί ζούσαν. Συνολικά έδαφος 27% αρχικά και μετά έπεσε στο 21%.
Ο Μακάριος είπε αμέσως όχι και η Σοβιετική Ένωση ακούγοντας για Ένωση Κύπρου-Ελλάδας εξέδωσε αυστηρή ανακοίνωση να μην ανακατεύονται ξένες δυνάμεις στα της Κύπρου. Τότε οι Αμερικανοί ψυλλιάστηκαν παραπάνω συμπαιγνία Μακαρίου-Μόσχας. Μετά τον βομβαρδισμό της Τηλλυρίας από την τουρκική αεροπορία στις 6 Αυγούστου 1964, οι Αμερικανοί επανήλθαν με επιστολή του προέδρου Τζόνσον στον Παπανδρέου, ότι θα προτείνουν μισθωμένη βάση στην Τουρκία αντί κυρίαρχη καθώς και μειωμένο έδαφος, όμως ο Μακάριος είπε ξανά όχι γιατί θεωρούσε πως οποιαδήποτε εδαφική παραχώρηση στην Τουρκία σήμαινε διπλή ένωση. οπότε αναγκάστηκε ο Παπανδρέου να απαντήσει αρνητικά, παρόλο που έλεγε «λες όχι όταν σου δίνουν ολόκληρη πολυκατοικία και σου ζητούν ένα διαμέρισμα»;
Μετά και το δεύτερο «όχι», ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας Πέτρος Γαρουφαλιάς μετέφερε στον Μακάριο πρόταση της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης στην Ελλάδα να ανακηρύξουν μαζί η Κύπρος και η Ελλάδα την Ένωση πραξικοπηματικά, χωρίς να ρωτήσουν την Τουρκία. Ο Μακάριος κατάλαβε ότι επρόκειτο για αμερικανικό σχέδιο αλλά φοβήθηκε ότι ήταν παγίδα και νομίζω είχε δίκιο. Γιατί στο ημερολόγιο του εκείνες τις ημέρες, ο Τούρκος κρατικός σύμβουλος Νιχάτ Ερίμ έγραψε ότι ο Άτσεσον του είπε ανεπίσημα και «off the record» ότι οι Έλληνες θα κάνουν πραξικοπηματικά την Ένωση κι αμέσως μετά εσείς μπορείτε να κάνετε μια αιφνιδιαστική επέμβαση, να πάρετε το έδαφος που συζητούσαμε στο σχέδιο.
Σας θυμίζει αυτό κάτι από τα τραγικά γεγονότα του 1974;
Στην πραγματικότητα δεν υπήρξε ποτέ σχέδιο Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα χωρίς αντάλλαγμα στην Τουρκία. Κάποιοι φίλοι που έγραψαν στα σχόλιά τους ότι το τελικό σχέδιο Άτσεσον ήταν μια τέτοια ευκαιρία, κάνουν λάθος. Υπάρχει στο ίντερνετ η τελευταία επιστολή που έστειλε το 2002 στο «Βήμα της Κυριακής» ο πρέσβης Ιωάννης Σωσσίδης, που ήταν διαπραγματευτής και υποστηρικτής του Σχεδίου Άτσεσον. Εκεί λέει ξεκάθαρα ότι τελικά οι Αμερικανοί υπαναχώρησαν από την πρότασή τους για μισθωμένη βάση στην Τουρκία και πήγαν πίσω στο αρχικό, δηλαδή στο να δοθεί κυρίαρχη βάση.
Συνεπώς, όποιος θέλει να πάρει θέση κατά πόσο ήταν σωστό ή λάθος που απορρίψαμε το σχέδιο Άτσεσον, το ερώτημα είναι μόνο ένα: Εφόσον όλοι τότε έλεγαν ο σκοπός παραμένει η Ένωση με την Ελλάδα, άξιζε τον κόπο να δίναμε ένα ποσοστό εδάφους στην Τουρκία, ασφαλώς λιγότερο από αυτό που κρατά, για να γίνει η Ένωση; Δεν παίρνω θέση, απλώς θέτω το ερώτημα.
Το μόνο σίγουρο πάντως είναι ότι έλεγαν ψέματα στον λαό για την Ένωση ΟΛΟΙ! Και οι Μακαριακοί και οι αντιμακαριακοί-ενωτικοί. Κανένας δεν έλεγε την αλήθεια.
Πεταχτήκαμε πάνω με την πρώτη βόμβα που έπεσε στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, στις πεντέμισι το πρωί. Ο πατέρας μου έβαλε το BBC και στις έξι η πρώτη είδηση στο δελτίο του ήταν ότι «η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο». Από την άλλη το ΡΙΚ ούτε έννοια ούτε καϊλές! Ξεκίνησε στις 6:00 με την πρωϊνή γυμναστική. Την ώρα που τα τουρκικά πολεμικά έκαιγαν την Κύπρο, οι πραξικοπηματίες ήθελαν να μας κάνουν προπόνηση, για υγεία και ευεξία. Κι όταν επιτέλους αποφάσισαν να ασχοληθούν με την τουρκική εισβολή, άρχισαν να παίζουν εμβατήρια και να μας λένε μαλακίες, ότι «αι ημέτεραι δυνάμεις ανθίστανται σθεναρώς. Ο εχθρός έπεσε στη θάλασσα». Για να απαντά από την άλλη ο ραδιοσταθμός των Τουρκοκυπρίων ο «Μπαϊράκ» στα ελληνικά «γλου γλου γλου, σας μιλούμε από τον βυθό της θάλασσας».
Ο Μπαϊράκ μας το έλεγε στα ελληνικά από την Δευτέρα 15 Ιουλίου ότι θα γινόταν η εισβολή. Που δεν χρειαζόταν δηλαδή να μας το πει, ήταν το πιθανότερο σενάριο αυτό να συμβεί, από τη στιγμή που η χούντα έκανε το πραξικόπημα. Παρόλα αυτά, η μονάδα που επάνδρωνε τα πολυβολεία στον Πενταδάκτυλο και μπορούσε να βυθίσει όλα τα τουρκικά αποβατικά, στάλθηκε τις προηγούμενες ημέρες στην Πάφο και στις 19 Ιουλίου στην Αθαλάσσα και δεν είχε κανέναν στα πολυβολεία. Οι διαταγές που δίνονταν από το ΓΕΕΦ ήταν να μην χτυπήσουν τους Τούρκους. Υπάρχουν αμέτρητες μαρτυρίες για την διατεταγμένη αδράνεια.
Στο δικό μου μυαλό είναι ξεκάθαρο ότι ο Ιωαννίδης έκανε το πραξικόπημα για να ρίξει τον Μακάριο και να λύσει το άλυτο Κυπριακό, στη βάση του σχεδίου Άτσεσον, του 1964. Είχε μείνει απωθημένο σε μεγάλη μερίδα των πολιτικών και στρατιωτικών ότι με την απόρριψη εκείνου του σχεδίου χάθηκε μια μεγάλη ευκαιρία, είτε για την ένωση είτε για τη δημιουργία ενός καθαρά ελληνικού κράτους στην Κύπρο, με τον διοικητικό, αν όχι και τον γεωγραφικό διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων. Πάνω κάτω όπως προνοούσε το σχέδιο του Τούρκου συνταγματολόγου Νιχάτ Ερίμ, από το 1956. Σας το είπα πολλές φορές. Τη διχοτόμηση δεν ήθελε μόνο η Τουρκία. Την ήθελαν και πολλοί Ελλαδίτες και Κύπριοι Έλληνες, γιατί την θεωρούσαν «καθαρή λύση».
Η τουρκική εισβολή έριξε τη χούντα του Ιωαννίδη μέσα σε τρεις ημέρες, στις 23 Ιουλίου, αφού πρώτα άκουσαν τον πανηλίθιο δικτάτορα κάποιοι συνεργάτες του να λέει ότι τον ξεγέλασαν. Ποιοι τον ξεγέλασαν; Οι Τούρκοι; Οι Αμερικάνοι; Και οι δύο μαζί; Κάποιοι επιμένουν ότι ο Ιωαννίδης ενήργησε από μόνος του διότι δεν υπάρχουν απτά τεκμήρια για προσυνεννόησή του με τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και την Τουρκία. Υπάρχει όμως το ηχητικό ντοκουμέντο, από τη σύσκεψη που έγινε εκείνο το πρωί στο ελληνικό Πεντάγωνο, με τη φωνή του «αόρατου δικτάτορα» Ιωννίδη να λέει ότι οι Τούρκοι θα ενώσουν την Κερύνεια με το Κιόνελι και θα σταματήσουν. Πού ήξερε ότι θα σταματήσουν;
Θεωρώ κι εγώ πολύ πιθανόν να ήταν πίσω από το σχέδιο εκείνο ο τότε ισχυρός Υπουργός Εξωτερικών της Αμερικής ο Χένρι Κίσινγκερ, πολιτικός ψυχρός και κυνικός, μάγος της ρεαλπολιτίκ. Έπειτα όμως από την αποτυχία των Αμερικάνων το 1964 να πείσουν τον Μακάριο να δεχτεί το σχέδιο Άτσεσον και μέχρι το 1974 το Κυπριακό ήταν μια ανοικτή πληγή στην νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ που δεν έλεγε να κλείσει. Ο λόγος που δεν μπορούσε να λυθεί το Κυπριακό φαινόταν να είναι ο Μακάριος, ο οποίος βολεύτηκε με το μεγάλο λάθος που διέπραξαν οι Τουρκοκύπριοι όταν αποχώρησαν από τις κρατικές δομές της Κυπριακής Δημοκρατίας, αφήνοντας το κράτος και μάλιστα με μεγαλύτερη εξουσία, στα χέρια των Ελληνοκυπρίων.
Ποιο ήταν όμως το πραξικοπηματικό πλάνο για τον Μακάριο; Ακούγονται αντικρουόμενες απόψεις. Άλλοι λένε ότι δεν ήθελαν να σκοτώσουν τον Μακάριο, άλλοι ότι υπήρχε σαφής διαταγή να τον σκοτώσουν και ότι σώθηκε από επιχείρηση του εφεδρικού από την πίσω πλευρά.
Δεδομένο πάντως είναι ότι από την Κύπρο τον φυγάδευσαν οι Βρετανοί, οι οποίοι δήλωσαν ότι μόνον αυτόν αναγνωρίζουν και όχι την πραξικοπηματική κυβέρνηση. Δεδομένο είναι και το ότι οι Βρετανοί διευθέτησαν τα της ομιλίας του Μακαρίου στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων εθνών 6 ώρες πριν από την τουρκική εισβολή. Δεδομένο επίσης είναι και το γεγονός ότι ο Μακάριος κατάγγειλε την χουντική Ελλάδα ότι έκανε εισβολή στην Κύπρο, από την οποία κινδυνεύουν και οι Τουρκοκύπριοι, καλώντας τη διεθνή κοινότητα να παρέμβει για να αποκαταστήσει τη νομιμότητα. Δεδομένο επίσης παραμένει το ότι ο Μακάριος ήξερε πώς η Τουρκία θα έκανε εισβολή, αλλά δεν την κάλεσε να δείξει αυτοσυγκράτηση.
Η Τουρκία δεν περίμενε τον Μακάριο να μιλήσει για να προετοιμάσει την εισβολή. Την προετοίμαζε πολλούς μήνες πριν κι αυτό επίσης αποτελεί μια ένδειξη ότι υπήρχε σχέδιο από καιρό πριν. Ωστόσο η δραματική καταγγελία της Κύπρου, διά στόματος Μακαρίου, ότι δέχτηκε εισβολή από την Ελλάδα, ήταν ένα ισχυρό χαρτί στα χέρια της Τουρκίας, για να δικαιολογήσει την επέμβασή της. Γιατί ο Μακάριος δεν πρόσεξε τη διατύπωσή του, ώστε να καταγγείλει μεν το πραξικόπημα αλλά χωρίς να δώσει πάτημα στην Τουρκία; Σίγουρα βρισκόταν κάτω από φοβερή πίεση ο Μακάριος, μετά το πραξικόπημα εναντίον του, αλλά ήταν μόνο αυτό ή υπήρχε και κάτι άλλο;
Εν πάση περιπτώσει, για να είμαι δίκαιος, δεν συγκρίνω το λάθος του Μακαρίου στην ομιλία, ούτε τα λάθη που διέπραξε πιο πριν ο Μακάριος, σε όλη του την πορεία ως ηγέτης μας, με την προδοσία των πραξικοπηματιών και των συνεργατών τους. Η Τουρκία έκανε την εισβολή επειδή έγινε το πραξικόπημα. Το πραξικόπημα ήταν η έσχατη προδοσία, που οδήγησε τον λαό της Κύπρου σε ανείπωτο πόνο και καταστροφή. Όμως κάποτε θα πρέπει ιστορία να πει όλη την αλήθεια. Τουλάχιστον η ιστορία, αφού η δικαιοσύνη παρέμεινε βουβή και κανένας δεν δικάστηκε για το μεγαλύτερο έγκλημα στη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου.